પોતાની લાયકાતથી હીણી પરિણમી છે અને તેમાં જ્ઞાનાવરણ કર્મ નિમિત્ત છે–એમ બતાવવા ગોમ્મટસાર
વગેરેમાં નિમિત્તથી કથન કર્યું છે. જો ખરેખર જડકર્મને જીવની પર્યાયનું કર્તા માને તો તે પણ ઈશ્વરને જગત્કર્તા
માનનાર જેવો જ થયો. જેમ ઈશ્વર જીવોને સ્વર્ગ–નરકમાં લઈ જનાર નથી, તેમ કર્મને કારણે જીવને સ્વર્ગ–નરક
કહેવા તે પણ ઉપચારથી જ છે, ખરેખર ચારે ગતિ તે જીવનો ઔદયિકભાવ છે, તે જીવનું સ્વતત્ત્વ છે, જડના
કારણે નથી. અહીં તો તે ઔદયિકભાવોથી પણ પાર એવા શુદ્ધજ્ઞાનાનંદસ્વભાવને સ્વતત્ત્વ તરીકે બતાવવો છે.
તેને જાણ્યા વગર સમ્યગ્દર્શન થતું નથી. હજી તો પર્યાયને જ પરથી થતી માને તે જીવ પરનું લક્ષ છોડીને ત્રિકાળી
નિરપેક્ષ તત્ત્વને દ્રષ્ટિમાં ક્યાંથી લ્યે? અજ્ઞાની જીવ શુદ્ધજ્ઞાનાનંદજળને તો અનુભવતો નથી ને આત્માને
અશુદ્ધરૂપે જ અનુભવે છે, એટલે કર્મ ઉપર જ તેની દ્રષ્ટિ છે તેથી તેને ‘પુદગલકર્મના પ્રદેશમાં સ્થિત’ કહ્યો છે.
તારું ત્રિકાળ વિદ્યમાન સ્વરૂપ શું છે તેને ઓળખ; એને ઓળખવાથી જ સમ્યગ્દર્શન થઈને તારા ભવભ્રમણનો
અંત આવશે. એ સિવાય બહારનું જાણપણું તે કાંઈ ખરી વિદ્યા નથી–તેનાથી કલ્યાણ નથી, વિદ્યમાન એવા
આત્મતત્ત્વને જાણવું તે જ સાચી વિદ્યા છે, તે વિદ્યાથી મુક્તિ થાય છે. શુદ્ધ નય કતકફળના સ્થાને છે તેથી જેઓ
શુદ્ધનયનો આશ્રય કરીને આત્માના પરમાર્થસ્વરૂપને દેખે છે તેઓ જ આત્મસ્વભાવનું સમ્યક્ અવલોકન
કરનારા સમ્યગ્દ્રષ્ટિ છે, જેઓ આત્માના પરમાર્થસ્વરૂપને દેખતા નથી તેઓ સમ્યગ્દ્રષ્ટિ નથી.
સિદ્ધભગવાનના સંદેશ આવી ગયા....એને અનંત ભવમાં રખડવાની શંકા ટળી ગઈ અને અલ્પકાળમાં મુક્તિ
થવાનો નિઃસંદેહ વિશ્વાસ પ્રગટ થયો.–આવું અપૂર્વ–પરમ–અચિંત્ય સમ્યગ્દર્શન પ્રગટવા માટે અંતરના ચિદાનંદ
પરમાત્મા સિવાય બીજા કોઈનું અવલંબન છે જ નહિ. સ્થૂળ જીવોએ સમ્યગ્દર્શનને ઓળખ્યા વગર બહારથી
સમ્યગ્દર્શન માની લીધું છે, અહીં આચાર્યભગવાને શુદ્ધનયથી ભૂતાર્થસ્વભાવનું અવલંબન કરાવીને
સમ્યગ્દર્શનનો યથાર્થ ઉપાય બતાવ્યો છે. આ ઉપાયથી જે સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરે તેને અલ્પકાળમાં ભવનો
અભાવ થઈ જાય.
બીજા જીવો મુક્તિ પામે તેથી કાંઈ આ જીવનું હિત થઇ
જતું નથી અને બીજા જીવો સંસારમાં રખડે તેથી કાંઇ
આ જીવનું હિત અટકતું નથી. પોતે જ્યારે પોતાના
આત્માને સમજે ત્યારે પોતાનું હિત થાય છે; આ રીતે
પોતાના આત્માને માટેની આ વાત છે. સતતત્ત્વ તો
ત્રણે કાળે દુર્લભ છે ને તે સમજનારા જીવો પણ વિરલા
જ હોય છે, માટે પોતે સમજીને પોતાના આત્માનું હિત
સાધી લેવું.