Atmadharma magazine - Ank 118 (Original language). Page: 22.

: શ્રાવણ : ૨૦૦૯ : આત્મધર્મ–૧૧૮ : ૨૨૧ :

પરિણતિનું તો અસ્તિત્વ જ રહ્યું નથી.

––એવી ભાવલિંગી મુનિઓની અંતરંગદશા

હોય છે. અને જ્યાં આવી અંતરંગદશા હોય ત્યાં
બહિરંગદશા કેવી હોય છે તે કહે છે :–

* મુનિઓની બહિરંગ અવસ્થા *

ઉપર કહી તેવી અંતરંગ અવસ્થા થતાં બાહ્યમાં

ભાવલિંગી મુનિ દિગંબર સૌમ્ય મુદ્રાધારી થયા છે,

શરીર સંસ્કારાદિ વિક્રિયાથી રહિત થયા છે,

વનખંડાદિ વિષે વસે છે,

અઠ્ઠાવીસ મૂળગુણોનું અખંડિત પાલન કરે છે –

(પાંચ મહાવ્રત, પાંચ સમિતિ, પાંચ ઈન્દ્રિયનિરોધ, છ
આવશ્યક, કેશલોચ, સ્નાનનો અભાવ, નગ્નતા,
અદંતધોવન, ભૂમિશયન, સ્થિતિ ભોજન, અને
એકવાર આહારગ્રહણ –એ અઠ્ઠાવીસ મૂળગુણો છે)
ક્ષુધા–તૃષા ઈત્યાદિ બાવીસ પરિષહોને સહન કરે છે,
બાર પ્રકારના તપને આદરે છે,
કદાચિત્ ધ્યાનમુદ્રાધારી પ્રતિમાવત્ નિશ્ચલ થાય છે,
કદાચિત્ અધ્યયનાદિક બાહ્યધર્મક્રિયામાં પ્રવર્તે છે.

કોઈ વેળા યોગ્ય આહાર–વિહારાદિ ક્રિયામાં

સાવધાન થાય છે.

––એ પ્રમાણે જેઓ ભાવલિંગી જૈનમુનિ છે તે

સર્વેની આવી જ અવસ્થા હોય છે. આવા મુનિવરો
છઠ્ઠા–સાતમા ગુણસ્થાને આત્માના અપાર આનંદમાં
ઝૂલતા હોય છે. જેને બહારમાં વસ્ત્રરહિત દિગંબરદશા
અને અઠ્ઠાવીસ મૂળગુણ વગેરે હોવા છતાં અંતરમાં
સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ ભાવલિંગ પ્રગટ્યું નથી
તેને મુનિદશા નથી, અને જ્યાં બહારમાં જ વસ્ત્રાદિનું
ગ્રહણ છે તથા ૨૮ મૂળગુણ નથી ત્યાં તો દ્રવ્યલિંગ
પણ નથી.

“અપૂર્વ અવસર” કાવ્યમાં એ ધન્યદશાનું

વર્ણન કરતાં શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર કહે છે કે––

સર્વ ભાવથી ઔદાસીન્ય વૃત્તિ કરી,
માત્ર દેહ તે સંયમ હેતુ હોય જો;
અન્ય કારણે અન્ય કશું કલ્પે નહી
દેહે પણ કિંચિત્ મૂર્છા નવ હોય જો...
–અપૂર્વ અવસર એવો ક્યારે આવશે?
વળી આગળ જતાં કહે છે કે––
નગ્નભાવ મુંડભાવ સહ અસ્નાનતા,
અદંતધોવન આદિ પરમ પ્રસિદ્ધ જો;
કેશ, રોમ, નખ કે અંગે શૃંગાર નહિ,

દ્રવ્ય–ભાવ સંયમમય નિર્ગ્રંથ સિદ્ધ જો...
–અપૂર્વ અવસર એવો ક્યારે આવશે?
અહો, અહીં તો અત્યારે આવા મુનિના દર્શન

પણ અતિ દુર્લભ થઈ પડ્યા છે, –પરંતુ
મહાવિદેહક્ષેત્રમાં આવી દશાવાળા અનેક મુનિઓ
અત્યારે પણ વિચરી રહ્યા છે, અને મોક્ષને સાધી રહ્યા
છે. साधयति इति साधुः અર્થાત્ ચૈતન્યસ્વભાવમાં

એકાગ્રતા વડે આત્માની મુક્તદશાને જે સાધે છે તે
સાધુ છે, પરંતુ જેને હજી આત્માનું ભાન જ ન હોય તે
તેને ક્યાંથી સાધે? અને તેને સાધુપણું–મુનિદશા ક્યાંથી
હોય? સમ્યગ્દર્શન વગર તો મુનિદશા હોય જ નહિ.

સમ્યગ્દ્રષ્ટિ ધર્માત્માને પણ ગૃહસ્થપણામાં કદી

મુનિદશા હોતી નથી. સમ્યગ્દર્શન પછી અંતરમાં વિશેષ

વૈરાગ્યપૂર્વક સર્વસંગ પરિત્યાગી થઈ, અંતરસ્વરૂપમાં
એકાગ્રતાના ઉગ્ર પુરુષાર્થ વડે ચારિત્રદશા પ્રગટ કરીને
મુનિ થાય છે. જેમ છોતાં, કાચલી અને રાતપ એ
ત્રણેયથી ટોપરાનો સફેદ–મીઠો ગોળો જુદો છે તેમ
શરીર, કર્મ અને રાગદ્વેષ એ ત્રણેયથી પાર ચૈતન્ય–
આનંદનો ગોળો આત્મા છે, તેના અતીન્દ્રિય
અનુભવમાં નિર્વિકલ્પપણે એકદમ લીન થતાં
મુનિઓને પહેલાંં સાતમું ગુણસ્થાન પ્રગટે છે. આવા
આત્મઅનુભવ સિવાય મુનિપણું કોઈ જીવને હોતું

નથી. અને આવી મુનિદશા વગર કોઈ પણ જીવને
કેવળજ્ઞાન કે મુક્તિ થતી નથી.

‘શ્રામણ્યમાર્ગના પ્રણેતા’ ભગવાન શ્રી

કુંદકુંદાચાર્યદેવ પ્રવચનસારની ૨૦પ–૨૦૬ ગાથામાં
શ્રમણના બહિરંગ અને અંતરંગ લિંગોનું વર્ણન કરતાં

કહે છે કે––

જન્મ્યા પ્રમાણે રૂપ, લુંચન કેશનું, શુદ્ધત્વ ને

હિંસાદિથી શૂન્યત્વ, દેહ–અસંસ્કરણ –એ લિંગ છે.
આરંભ મૂર્છા શૂન્યતા, ઉપયોગ યોગ વિશુદ્ધતા,
નિરપેક્ષતા પરથી, –જિનોદિત મોક્ષકારણ લિંગ આ.

આ રીતે જૈનશાસનના ભાવલિંગી મુનિઓની

અંતર–બાહ્યદશા કેવી હોય તે ભગવાન શ્રી
કુંદકુંદાચાર્યદેવ વગેરે સમર્થ સંતોએ દાંડી પીટીને સ્પષ્ટ
જાહેર કર્યું છે. આનાથી વિરુદ્ધ મુનિદશા કોઈ માને ––
વસ્ત્રાદિ પરિગ્રહ રાખીને પણ મુનિપણું મનાવે તો તેને
નિષેધ કરતાં ‘સૂત્ર પાહુડ’ માં કુંદકુંદાચાર્યદેવ કહે છે કે ––

जहजायरूवसरिसो तिलतुसमित्तं ण गिहदि हत्तेसु
जइ लेइ अप्पबहुयं तत्तो पुण जाइ णिगोदम्।। १८।।

< Previous Page Next Page >