કર્મથી ભિન્નતાની દ્રષ્ટિ થઈને દ્રવ્યનો આશ્રય થઈ જાય છે ને મિથ્યાત્વનો જરૂર નાશ થઈ જાય છે. કર્મ સાથેના
નિમિત્ત–નૈમિત્તિક સંબંધ ઉપર દ્રષ્ટિ રાખીને ક્રમબદ્ધપર્યાયનો નિર્ણય થઈ શકતો નથી, કેમકે ક્રમબદ્ધપર્યાયનો
પ્રવાહ તો દ્રવ્યમાંથી આવે છે માટે દ્રવ્યસન્મુખ દ્રષ્ટિથી જ તેનો નિર્ણય થાય છે; અને જેણે આવો નિર્ણય કર્યો
તેની વર્તમાનપર્યાય તો દ્રવ્ય તરફ ઝૂકી ગઈ છે તેથી તે પર્યાયમાં મિથ્યાત્વ રહ્યું જ નહિ તેમ જ મિથ્યાત્વના
ક્રમની શંકા પણ ત્યાં રહે જ નહીં. જેમ કેવળજ્ઞાનની પ્રતીત અને અનંતભવની શંકા–એ બંને કદી સાથે હોય
નહિ, તેમ ક્રમબદ્ધપર્યાયનો યથાર્થ નિર્ણય અને મિથ્યાત્વનો ક્રમ–એ બંને પણ સાથે હોય જ નહીં. જેને
ક્રમબદ્ધપર્યાયનો યથાર્થ નિર્ણય થયો હોય તેને કર્મ અને આત્માની ભિન્નતાનો વિવેક થઈ જ ગયો હોય, અને
તેની દ્રષ્ટિ પર ઉપરથી ખસીને આત્મા તરફ વળી ગઈ હોય, તેને અનંતસંસાર હોવાનો સંદેહ હોય નહિ. ‘મારે
હજી અનંતસંસાર બાકી હશે તો?’–એમ જેને સંદેહ છે તેની દ્રષ્ટિ કર્મ ઉપર જ છે, તેને ક્રમબદ્ધપર્યાયનો નિર્ણય
થયો જ નથી.
પર્યાય થવાનો સ્વભાવ છે તેવી જ પર્યાય થાય છે, તેને જાણવાનો આત્માનો સ્વભાવ છે, ક્રમબદ્ધપર્યાયો તો જ્ઞેય
છે, તેને જાણનારું જ્ઞાન છે, તે જ્ઞાનસ્વભાવના નિર્ણય વગર જ્ઞેયનો એટલે કે ક્રમબદ્ધપર્યાયનો નિર્ણય કરશે
કોણ? સર્વજ્ઞતાના નિર્ણયપૂર્વક જેણે ક્રમબદ્ધપર્યાયનો નિર્ણય કર્યો તેના અનંતભવ સર્વજ્ઞે જોયા જ નથી. ખરેખર
જેણે ક્રમબદ્ધપર્યાયનો અને સર્વજ્ઞનો નિર્ણય કર્યો છે તેણે પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવનો નિર્ણય કર્યો છે, તેને
વર્તમાનમાં જ પરીતસંસારીપણું થઈ ગયું છે, અને સર્વજ્ઞદેવે પણ એમ જ જોયું છે. જેને અનંતકાળ પછી
સંસારપરીત થવાનું કેવળી ભગવાને જોયું તેને વર્તમાનમાં પરીતસંસાર થઈ જાય એમ કદી ન બને,–પરંતુ
કેવળજ્ઞાનનો આવો નિર્ણય જેના જ્ઞાનમાં થયો તેના અનંતભવ કેવળી ભગવાને જોયા હોય–એમ પણ ન બને.
મારે અનંતભવ કરવા પડશે–એવા ભયવાળા જીવે ખરેખર સર્વજ્ઞને માન્યા જ નથી. સર્વજ્ઞને ઓળખે અને
અનંતભવનો ભય ન મટે –એમ બને જ નહીં. જુઓ તો ખરા, વસ્તુસ્થિતિનો મેળ! અંતરમાં ‘જ્ઞા...ન’ નો
નિર્ણય કરવો તે અપૂર્વ ચીજ છે, પણ બાહ્યદ્રષ્ટિવાળા જીવોને તેની કિંમત ભાસતી નથી.
સંસારપ્રાપ્ત ન જાણતો તે સર્વ રીતે સર્વને. ૧૬૦.
છે પણ પર્યાયમાં તે પોતાના અપરાધથી ઢંકાયેલો છે, જડ કર્મે ઢાંક્યો એમ કહેવું તે તો નિમિત્તનું કથન છે.
ખરેખર જડકર્મે જ્ઞાનને ઢાંકયું નથી. ખરેખર જડકર્મને લીધે આત્માનું જ્ઞાન રોકાઈ ગયું એમ જે માને તેની દ્રષ્ટિ
અભવ્ય જેવી છે. એક તો–આત્મામાં સર્વજ્ઞતાની શક્તિ છે એમ નહિ માનનારા, અને બીજા–કર્મને લીધે
આત્માની જ્ઞાનશક્તિ રોકાયેલી છે એમ માનનારા,–તે બંને પ્રકારના જીવો મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે, તેમની દ્રષ્ટિ અજ્ઞાનથી
વિમોહિત થઈ ગઈ છે, તેઓ ખરેખર કર્મને જ આત્મા માનનારા છે.
વ્યવહારમૂઢ મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે; તેઓ કર્મને જ આત્મા માનનારા છે, કર્મથી ભિન્ન આત્માને તેઓ જાણતા નથી.
કરાવે છે એ