આત્માનું શુદ્ધસ્વરૂપ શું છે તે વાત કદી સમજ્યો નથી. સંસારમાં અજ્ઞાનીઓને
બધું સુલભ છે,–એકમાત્ર આત્મસ્વભાવની સમજ પરમ દુર્લભ છે. તેથી શ્રી
આચાર્યદેવ કરુણા કરીને તે શુદ્ધઆત્માનું એકત્વસ્વરૂપ દર્શાવતા કહે છે કે –
સમજવાનું બાકી રહી ગયું છે તે હું સમજાવું છું,–તો હે જીવો! તમે તેને પ્રમાણ
કરજો. આ દેહદેવળમાં રહેલો પરંતુ દેહથી જુદો ભગવાન આત્મા જ્ઞાયકમૂર્તિ છે,
ક્ષણિક રાગદ્વેષ તો અભૂતાર્થ છે–નાશવંત છે, તે સ્વભાવની સાથે એકમેક થઈ
ગયેલાં નથી, માટે તે રાગદ્વેષથી રહિત એવા એકાકાર જ્ઞાયકસ્વભાવની પ્રતીત
કરો, શુદ્ધદ્રષ્ટિથી જોતાં એક જ્ઞાયકભાવરૂપ આત્મા છે, તે જ ભૂતાર્થસ્વભાવ છે,
ને તે ભૂતાર્થસ્વભાવની દ્રષ્ટિથી જ આત્માનું સમ્યગ્દર્શન થાય છે.
ગુણસ્થાનભેદ આવે છે તેને જાણે છે ખરા પણ દ્રષ્ટિમાંથી અભેદ આત્મસ્વભાવનું
અવલંબન કદી છૂટતું નથી, તેના પરિણમનમાં સ્વભાવ અને પરભાવ વચ્ચેનું
ભેદજ્ઞાન સદાય વર્ત્યા જ કરે છે; રાગ થાય છે તેને જાણે ત્યાં ‘આ રાગ હું છું’
એવી આત્મબુદ્ધિ થતી નથી પણ ‘અખંડ ચૈતન્યસ્વભાવ તે હું છું’ એવી
અખંડદ્રષ્ટિ રહે છે.–આનું નામ ભૂતાર્થનો આશ્રય અથવા શુદ્ધનયનું અવલંબન
છે. લડાઈ કે વિષયભોગ વગેરેના પાપપરિણામ વખતે પણ અંતરની નિર્વિકલ્પ
દ્રષ્ટિમાંથી અભેદ ચૈતન્યસ્વરૂપનો આશ્રય ધર્મીને કદી છૂટતો નથી, તેની પ્રતીત
ખસતી નથી, ઉપયોગમાં ભલે સદા નિર્વિકલ્પતા ન રહે, ને રાગ તરફ કે પર
તરફ ઉપયોગ હોય, પરંતુ સાધક જીવને દ્રષ્ટિમાં તો કદી પણ અભેદસ્વભાવનું
અવલંબન છૂટીને ભેદની પ્રધાનતા થતી નથી. ભૂતાર્થ સ્વભાવની દ્રષ્ટિ તે જ
સમ્યગ્દર્શન છે, જો તે દ્રષ્ટિ છૂટે તો સમ્યગ્દર્શન રહેતું નથી; આ રીતે
ભૂતાર્થસ્વભાવના આશ્રયે જ સમ્યગ્દ્રષ્ટિપણું છે.