ધર્મકથાનું શ્રવણ
ભગવાનની કે જ્ઞાનીની વાણી સાંભળતાં જે જીવ તેનો
આશય સમજીને પોતામાં અભેદ સ્વભાવના અવલંબને ધર્મ
પ્રગટ કરે છે તેણે જ ખરેખર ધર્મની કથા સાંભળી છે. જેને
આત્માના ચૈતન્યસ્વભાવની દ્રષ્ટિ તો થઈ નથી અને રાગ તથા
ભેદના આશ્રયથી ધર્મ થવાનું માને છે તે તો એકલા અધર્મનું જ
પોષણ કરે છે; એવા જીવે ધર્મની કથા (એટલે કે શુદ્ધઆત્માની
વાર્તા) ખરેખર કદી સાંભળી જ નથી પણ બંધની કથા જ
સાંભળી છે; ભગવાનની વાણી સાંભળતો હોય ત્યારે પણ
ખરેખર તો તે બંધકથા જ સાંભળી રહ્યો છે, કેમ કે તેની રુચિનું
જોર બંધભાવ ઉપર છે પણ અબંધ આત્મસ્વભાવ તરફ તેની
રુચિનું જોર નથી. ભલે સમવસરણમાં બેઠો હોય અને તીર્થંકર
ભગવાનની વાણી કાને પડતી હોય, પરંતુ તે વખતે જે
જીવનીમાન્યતામાં એમ છે કે ‘આવી સરસ વાણી આવી તેને
લીધે મને જ્ઞાન થયું, અથવા આ શ્રવણના શુભરાગથી મને
જ્ઞાન થયું’–તો તે જીવ ખરેખર ભગવાનની વાણી નથી
સાંભળતો, પણ બંધકથા જ સાંભળે છે; ભગવાનની વાણીનો
અભિપ્રાય તે સમજ્યો જ નથી. અનંતવાર સમવસરણમાં જઈને
અજ્ઞાનીએ શું કર્યું? કે બંધકથા જ સાંભળી, પણ ધર્મ કથા ન
સાંભળી. ‘નિમિત્તથી મારું જ્ઞાન થતું નથી, રાગથી પણ મારું
જ્ઞાન થતું નથી તેમ જ મારો જ્ઞાનસ્વભાવ રાગને કરતો નથી,
હું જ્ઞાનસ્વભાવ છું, જ્ઞાનસ્વભાવના અવલંબને જ મારું જ્ઞાન
થાય છે’–આવી જ્ઞાનસ્વભાવની રુચિ અને સન્મુખતાપૂર્વક જેણે
એકવાર પણ શુદ્ધઆત્માની વાત જ્ઞાની પાસેથી સાંભળી તેણે જ
ધર્મકથાનું સાચું શ્રવણ કર્યું છે, તે જીવ અલ્પકાળમાં મુક્તિ
પામ્યા વગર રહે નહીં.
–માનસ્તંભ–પ્રતિષ્ઠા–મહોત્સવના પ્રવચનમાંથી.
*
–ભૂલ સુધાર–
આ અંકમાં પ્રૂફરીડરની અસાવધાનીના કારણે પૃષ્ઠ નંબર નાખવામાં ભૂલ થવાથી પૃષ્ઠ નં. ૨૩૬ પછી
૨૪૧ થી છપાઈ ગયું છે, તો તે પૃષ્ઠનો નંબર ૨૩૭ સમજીને આગળના પૃષ્ઠ–નંબર સુધારી લેવા વિનંતિ છે.