બીજા કુદેવાદિનું બહુમાન કરતો નથી. શ્રી જિનેન્દ્રભગવાનના પ્રતિમાજીની મુદ્રામાં એકદમ વૈરાગ્યતા દેખાવી
જોઈએ... જ્ઞાયકબિંબ વીતરાગીમુદ્રા હોવી જોઈએ... જેની મુદ્રા જોતાં જ એમ લાગે કે જાણે અનંતજ્ઞાન,
અનંતદર્શન, અનંતઆનંદ ને અનંતબળમાં લીનપણાથી ભગવાન તૃપ્ત–તૃપ્ત હોય! –એવી વીતરાગી પ્રતિમા હોય.
જો કે વીતરાગભાવ તો પોતાને પોતામાંથી જ કાઢવો છે, પણ શુભરાગ વખતે જ્યારે બહારમાં લક્ષ જાય ત્યારે
નિમિત્ત તરીકે એવી વીતરાગી જિનમુદ્રા જ હોય. ભગવાન વીતરાગ છે, તેમની પ્રતિમા ઉપર શુંગાર ન હોય,
આત્મા સ્મરણમાં આવે. ભગવાનનું આવું સ્વરૂપ ઓળખ્યા વગર ભગવાન પ્રત્યે સાચી ભક્તિ ઊછળે નહિ.
જેણે જીવનમાં કદી વીતરાગ ભગવાનને જોયા નથી ને જાણ્યા પણ નથી તેને સાચી ભક્તિ ક્યાંથી આવશે?
ઓળખ્યા વિના કોની ભક્તિ કરશે? તે ભગવાનની ભક્તિના નામે શુભરાગથી પુણ્ય બાંધશે પણ તેને ધર્મ નહિ
થાય... સંસારથી છુટકારો નહિ થાય.
અંદરમાં સ્વાનુભવથી આત્માના સ્વભાવનો નિઃશંક નિર્ણય બરાબર કરી શકે છે. અને તે જીવ ભગવાનની
શાંતમુદ્રા દેખીને આત્માના સ્વભાવને સ્મરણમાં લાવે છે. અત્યારે મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં શ્રી સીમંધર પરમાત્મા
ઉપરથી ભગવાનની વીતરાગતાનું અનુમાન થઈ જાય છે. સમવસરણમાં સોનાનું સિંહાસન, ગંધકુટી અને કમળ
હોય છે, તેનાથી પણ ચાર ચાર આંગળ ઊંચે આકાશમાં નિરાલંબીપણે ભગવાન બિરાજે છે. જેમ ભગવાનનો
આત્મા નિરાલંબી છે તેમ તેમનો દેહ પણ આકાશમાં નિરાલંબીપણે બિરાજે છે. ભગવાનના દેહ ઉપર વસ્ત્ર નથી
હોતાં, હાથમાં શસ્ત્ર કે માળા નથી હોતાં, બાજુમાં સ્ત્રી નથી હોતી; વળી ભગવાનનું શરીર પરમ ઔદારિક છે,
તેમાં રોગાદિ નથી હોતા, અશુચિ નથી હોતી, ક્ષુધા કે આહારાદિ નથી હોતા; મુદ્રા ઉપર ભય, શોક કે હાસ્ય પણ
નથી હોતું. એકદમ શાંત નિર્વિકાર વીતરાગી ધ્યાનસ્થ મુદ્રા હોય છે. વળી ઈચ્છા વિના સહજપણે દિવ્યધ્વનિ
સર્વાંગેથી છૂટે છે, તેમાં સર્વ પદાર્થોના સ્વરૂપનું કથન આવે છે. –આવા ભગવાનને જોતાં ચૈતન્યબિંબ
આત્મસ્વભાવ લક્ષમાં આવે છે કે... અહો! આવો મારો આત્મસ્વભાવ. આમ અવિકારી આત્મસ્વભાવનું સ્મરણ
સાચું સ્તવન છે. આવા ભાનસહિત ધર્માત્માને વીતરાગ ભગવાનના પ્રતિમાજી વગેરેની ભક્તિનો શુભરાગ
આવે તેને વ્યવહાર–સ્તુતિ કહેવાય. તે વ્યવહાર–સ્તુતિમાં પણ નિમિત્ત તરીકે વીતરાગી જિનબિંબ જ હોય.
રાગસહિત કુદેવાદિની ભક્તિ કરે તેને તો વ્યવહારસ્તુતિ પણ ન કહેવાય, તે તો મિથ્યાત્વ છે.
વ્યવહારનયને સર્વથા અસત્યાર્થ કહ્યો નથી. સાધકજીવને વચ્ચે શુભરાગ આવે છે ત્યારે કોઈવાર ભગવાન પ્રત્યે
લક્ષ જાય છે; ત્યાં છદ્મસ્થ જીવને પોતાનો કે ભગવાનનો આત્મા કેવળીની જેમ પ્રત્યક્ષ તો દેખાતો નથી, શરીર
ભાવના થાય છે. પ્રતિમાની વીતરાગીમુદ્રા જોતાં અંતરંગમાં આત્માના વીતરાગ–સ્વભાવનો નિર્ણય થાય છે. એ
રીતે સાધક જીવને પરમાર્થના ભાનસહિત વ્યવહારસ્તુતિ પણ વચ્ચે હોય છે, તેનો જો સર્વથા નિષેધ કરે તો તે
અજ્ઞાની છે, તેમ જ તેને જ જો ધર્મ માની લ્યે તો તે પણ અજ્ઞાની છે. આમાં એમ ન સમજવું કે પ્રતિમા વગેરે
પર પદાર્થના કારણે જીવને શુભરાગ થાય છે. પર પદાર્થને કારણે શુભરાગ થતો નથી, પણ સાધકને પોતાની
યોગ્યતાના કાળે તે પ્રકારનો શુભરાગ હોય છે ને તેમાં વીતરાગી જિનબિંબ વગેરે યોગ્ય નિમિત્ત હોય છે–એમ
સમજવું.