તે ભેદ અભૂતાર્થ છે; એ જ પ્રમાણે અંતર્મુખ થઈને શુદ્ધ દ્રવ્યનો અનુભવ કર્યો ત્યાં અશુદ્ધતાનો
અનુભવ ન રહ્યો તેથી શુદ્ધ દ્રવ્યમાં અશુદ્ધતા અભૂતાર્થ છે; દ્રવ્યના સ્વભાવમાં અશુદ્ધતાનો પ્રવેશ
નથી, માટે દ્રવ્યના સ્વભાવની દ્રષ્ટિથી શુદ્ધ આત્માનો અનુભવ થાય છે.
માનીને ત્યાં જ રોકાઈ જાય છે તે જીવ વસ્તુસ્વભાવથી દૂર છે. ગુણભેદના વિકલ્પથી અખંડ
વસ્તુસ્વભાવમાં પહોંચાતું નથી. ભેદના અવલંબને રાગની ઉત્પત્તિ થાય છે, ને રાગથી લાભ માને
તો મિથ્યાત્વ થાય છે. અશુદ્ધતા કે ભેદના આશ્રયે લાભ માનતાં શુદ્ધ સ્વભાવરૂપ આખી વસ્તુનો
અનાદર થાય છે. જેનો આશ્રય કરતાં સમ્યગ્દર્શનાદિનો લાભ થાય છે એવા શુદ્ધ દ્રવ્યને અજ્ઞાની
જીવ જાણતો નથી ને પર્યાયની હીનાધિકતા જેટલો જ તે પોતાને અનુભવે છે, એટલે
પર્યાયબુદ્ધિમાં તેને અશુદ્ધતા જ ભાસે છે પણ આત્માનો શુદ્ધ સ્વભાવ તેને ભાસતો નથી. એવા
જીવોને આચાર્ય ભગવાન સમજાવે છે કે અરે જીવ! ક્ષણિક રાગાદિ પર્યાય જેટલો જ તું નથી,
તારો ભૂતાર્થસ્વભાવ પરિપૂર્ણ સામર્થ્યનો પિંડ છે. તે અશુદ્ધ થઈ ગયો નથી, માટે તે ભૂતાર્થ
સ્વભાવની સન્મુખ થઈને તું આત્માના શુદ્ધ–સ્વભાવની પ્રતીત કર. આવા પોતાના શુદ્ધ
સ્વભાવની નિર્વિકલ્પ પ્રતીતિ અને અનુભવ થયા પછી પણ ધર્મીને સાધક દશામાં ગુણભેદનો
વિચાર આવે છે, પર્યાયની હીનાધિકતાના અનેક પ્રકારોને જાણે છે પણ ભેદના આશ્રયથી
લાભની બુદ્ધિ તેને કદી થતી નથી, શુદ્ધ દ્રવ્યની દ્રષ્ટિ છૂટીને બીજા કોઈની મુખ્યતા તેને થતી નથી.
આ રીતે સ્વભાવની દ્રષ્ટિ રાખીને ગુણભેદનો જે વિચાર આવે છે તેમાં અસ્થિરતાનો રાગ છે, તે
ફક્ત ચારિત્રનો દોષ છે, પણ તેમાં શ્રદ્ધાનો દોષ જરાપણ નથી. આત્માના શુદ્ધસ્વભાવની દ્રષ્ટિ કરે
નહિ ને એકલા ભેદના વિચારમાં જ રોકાઈને લાભ માને તેને તો શ્રદ્ધાનો દોષ છે, તેણે તો રાગને
જ વસ્તુ માની લીધી છે તેથી તેને મિથ્યાત્વ છે. ચૈતન્યના ભૂતાર્થ સ્વભાવનું અવલંબન તે એક
જ કલ્યાણનો માર્ગ છે. ભૂતાર્થ સ્વભાવ સિવાય ગુણભેદના વિચારથી લાભ માને તો તે પણ
સંસારનું જ કારણ (–મિથ્યાત્વ) છે, તો પછી બીજા સ્થૂળ રાગથી કે બાહ્યમાં શરીર વગેરે જડની
ક્રિયાથી જે લાભ માને તેની વાત તો ક્યાં રહી? જુઓ, ભેદનો વિકલ્પ આવે તે કાંઈ મિથ્યાત્વ
નથી પણ તે વિકલ્પના અવલંબનથી ધર્મ માનવો તે મિથ્યાત્વ છે. ધર્મીજીવ ગુણભેદના વિકલ્પનો
કામી નથી, તેની દ્રષ્ટિમાં તો શુદ્ધ અભેદસ્વભાવ એક જ ભૂતાર્થ છે. ને ભેદ તથા અશુદ્ધતા
અભૂતાર્થ છે; ભૂતાર્થ દ્રષ્ટિમાં તો શુદ્ધઆત્મા સદાય સમીપ વર્તે છે ને વિકલ્પો તેની દ્રષ્ટિમાંથી દૂર
થઈ ગયા છે. જે જીવ અશુદ્ધતા અને ભેદના વિચારમાં જ અટકયો છે ને એકાકાર
જ્ઞાયકસ્વભાવમાં વળતો નથી તેને રાગની સમીપતા છે ને શુદ્ધઆત્મા દૂર છે. ભેદદ્રષ્ટિમાં
ભગવાન આત્મા સમીપ નથી પણ દૂર છે, અને અભેદદ્રષ્ટિથી દેખે તો અંતરમાં ચૈતન્યભગવાન
હાજરાહજૂર સમીપ જ છે. અભેદસ્વભાવની સમીપતામાં રાગની ઉત્પત્તિ થતી નથી પણ
શુદ્ધતાની જ ઉત્પત્તિ થાય છે; અને અભેદસ્વભાવની સમીપતા છોડીને જો ભેદની કે રાગની
મુખ્યતા થાય તો ત્યાં મિથ્યાત્વ થાય છે અને તેને શુદ્ધઆત્મા દૂર છે. વિકલ્પના અવલંબન વડે
શુદ્ધઆત્માના અનુભવ સુધી પહોંચી