સ્વરૂપ છે, તે જ્ઞાનમાં વિકાર નથી, સંયોગ નથી. આવી જ્ઞાનસ્વભાવી વસ્તુ આત્મા છે–તેને ઓળખ. બજારમાં સાકર
લેવા જાય તો ત્યાં મોળી સાકર પસંદ નથી કરતો, તો આત્માનો જ્ઞાનસ્વભાવ છે, તે સ્વભાવ પૂરું જાણવાના
સામર્થ્યવાળો છે, તે જ્ઞાનની મોળી અવસ્થા પાસ કરવા જેવી નથી પણ પૂરેપૂરું જાણે એવી પૂર્ણ અવસ્થા જ
આદરણીય છે. ભાઈ, તારો જ્ઞાનસ્વભાવ પૂરું જાણે એવો છે, પણ રાગ–દ્વેષ કરીને અટકે તેવો સ્વભાવ નથી,–આમ
જ્ઞાન સ્વભાવનો નિર્ણય કર. આવો નિર્ણય કરીને જ્ઞાનસ્વભાવનો આદર કરવો તે હિતનો ઉપાય છે.
છે–તેને ઓળખીને તેમાં એકાગ્ર થાય તો પુરી સર્વજ્ઞતા ખીલી જાય, ને રાગ–દ્વેષ ટળી જાય. જેમ લીંડીપીપરમાં
ચોસઠપોરી તીખાસરૂપે થવાની તાકાત છે, પણ તે વ્યક્ત થાય ત્યારે દવામાં કામ આવે, તેમ સર્વજ્ઞભગવાન અને
સંત–મુનિઓ કહે છે કે ભાઈ! તારામાં સર્વજ્ઞપદ થવાની તાકાત પડી છે, તેમાંથી સર્વજ્ઞતા પ્રગટે તે પસંદ કરવા જેવું
છે, તે સિવાય અલ્પજ્ઞતા અને રાગદ્વેષ તે પસંદ કરવા જેવા નથી. આવું અંતરમાં ભાવભાસન થવું જોઈએ. તને
અંદર ભાસ થવો જોઈએ. કે અહો! હું તો જ્ઞાન સ્વરૂપ જીવતત્ત્વ છું, પુણ્ય–પાપ તત્ત્વ તે મારી કાયમની ચીજ નથી,
ને બહારના સંયોગ–વિયોગ તે પણ મારી ચીજ નથી. સંયોગથી તદ્ન જુદો છું, ક્ષણિક પુણ્ય–પાપની લાગણી પણ
મારું વાસ્તવિક સ્વરૂપ નથી, મારામાં સર્વજ્ઞતાનું સામર્થ્ય ભર્યું છે–એમ ઓળખીને તે પરિપૂર્ણ સ્વભાવ–સામર્થ્યનો
આદર કરવો તે હિતનો ઉપાય છે. જીવનમાં જેણે આ વાતનો અભ્યાસ કર્યો હશે ને આત્માની દરકાર કરી હશે તેને
મૃત્યુ ટાણે તેનું લક્ષ રહેશે. પણ જીવનમાં જેણે દરકાર કરી નથી તે મૃત્યુ ટાણે કયાંથી લાવશે? જીવનમાં જેવી ભાવના
ઘૂંટી હશે તેવો સરવાળો આવીને ઊભો રહેશે. જુઓ, આંગણે મોટો રાજા આવ્યો હોય ને તે જ વખતે દુકાને બે
આનાનો માલ લેવા ભરવાડ આવ્યો હોય, તો ત્યાં મોટા રાજાનો આદર કરે છે, ભરવાડ પાસે રોકાતો નથી; તેમ
જેને આત્માનું હિત કરવું છે, આત્માનું કલ્યાણ કરવું છે તે જીવ અંતરમાં ચૈતન્યરાજાનો આદર કરે છે, પણ ક્ષણિક
પુણ્ય–પાપના કે સંયોગના આદરમાં રોકાતો નથી. સમયસારમાં પણ કહ્યું છે કે જેમ ધનનો લોભી માણસ રાજાને
ઓળખીને તેની સેવા કરે છે તેમ જેને પોતાના આત્માનું હિત કરવું છે એવા આત્માર્થી જીવે જીવ–રાજાને ઓળખીને
તેની શ્રદ્ધા–બહુમાન કરવું, તેની સેવા કરવી. તેની આરાધના કરવી. ‘અહો! મારો આત્મા તો ચૈતન્યસ્વભાવ છે, તે
રાગ જેટલો નથી, શરીર આદિ સંયોગ સાથે મારે કાંઈ લાગતું વળગતું નથી’–એમ ચૈતન્યસ્વભાવને ઓળખે તો
આત્માનું કલ્યાણ થાય છે. માટે સત્સમાગમે પરીક્ષા કરીને આ વાત બરાબર ઓળખવા જેવી છે.