: મહા : ૨૦૧૦ : આત્મધર્મ–૧૨૪ : ૭૯ :
શરણ છે, જ્ઞાનમાં લીન થઈને તેઓ પરમ અમૃતને અનુભવે છે. પુણ્ય–પાપમાં તો આકુળતા છે તેમાં
આનંદનો અનુભવ નથી, પુણ્ય–પાપરહિત નિર્વિકલ્પ દશામાં જ્ઞાનસ્વભાવમાં એકાકાર થઈને
પરિણમતાં સિદ્ધભગવાન જેવા અપૂર્વ આનંદનો અનુભવ થાય છે તેને પરમ અમૃતની ઉપમા આપી
છે. અજ્ઞાની જીવોને પુણ્યનું જ શરણ ભાસે છે પણ અંતરમાં જ્ઞાનસ્વભાવ શરણભૂત છે તેની તેને
ખબર નથી. પુણ્ય જ મને શરણ છે, પુણ્ય છૂટતાં જાણે મારામાં કાંઈ રહેશે નહિ એમ અજ્ઞાનીને લાગે
છે એટલે પુણ્યના નિષેધની વાત સાંભળતાં જ તે ભડકે છે કે અરે! પુણ્ય છોડી દેશું તો શું રહેશે?
જ્ઞાની કહે છે કે અરે ભાઈ! પુણ્ય–પાપ છૂટી જશે તો પાછળ જ્ઞાન–આનંદથી પરિપૂર્ણ આખો આત્મા
રહેશે. પહેલાંં તું આવી શ્રદ્ધા અને જ્ઞાન તો કર કે પુણ્ય–પાપ વગર ટકી શકાય એવો મારો
ચૈતન્યસ્વભાવ છે. પુણ્ય–પાપના આધારે જ્ઞાન નથી પણ જ્ઞાનસ્વભાવના આધારે જ જ્ઞાન છે, એટલે
પુણ્ય–પાપથી છૂટું પડતાં તે જ્ઞાન અશરણ થઈ જતું નથી, પણ પુણ્ય–પાપરહિત થયેલું તે જ્ઞાન નિજ
સ્વભાવમાં ઊંડું લીન થઈને પરમ અમૃતને અનુભવે છે. માટે મોક્ષમાર્ગી મુનિવરોને આવું વીતરાગી
જ્ઞાન જ શરણરૂપ છે.
અહીં ઉગ્ર વાત બતાવવા માટે મુનિઓની વાત લીધી છે, કેમકે મુનિઓ પરમ નિષ્કર્મદશાને
પામેલા છે; મુનિઓની મહાક ચોથા ગુણસ્થાનવાળા સમકીતિની વાત પણ સમજી લેવી. તેને પણ
કોઈ પુણ્ય–પાપનું શરણ નથી પણ અંતરમાં પોતાના સ્વભાવના અવલંબને પરિણમતું જ્ઞાન જ
શરણ છે. મોક્ષમાર્ગમાં સમ્યગ્દર્શનથી માંડીને ઠેઠ કેવળજ્ઞાન સુધીમાં પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવનું
અવલંબન એ એેક જ શરણ છે. વચ્ચે ક્યાંય પુણ્યનું શરણ નથી. ભલે પહેલાંં નીચલી ભૂમિકામાં
પુણ્ય–પાપના ભાવ સર્વથા છૂટી ન જાય, પરંતુ, તે પુણ્ય–પાપના ભાવ હોવા છતાં એવી દ્રષ્ટિ પ્રગટ
કરવી જોઈએ કે મને શરણભૂત તો મારો જ્ઞાનસ્વભાવ જ છે, જ્ઞાનસ્વભાવના અવલંબને જ મારો
મોક્ષમાર્ગ છે, આ પુણ્ય–પાપના અવલંબને મારો મોક્ષમાર્ગ નથી. જ્યાંસુધી અંતરમાં આવી દ્રષ્ટિ
પ્રગટ કરીને ચૈતન્ય સ્વભાવનું અવલંબન ન લ્યે ત્યાંસુધી જીવને મોક્ષ–
ભગવાનનો આદર
આત્મામાં ત્રિકાળી સ્વભાવ અને ક્ષણિક વિકાર એ બંને વર્તમાનમાં એક
સાથે વર્તી રહ્યા છે.
અહો! વર્તમાન વર્તતો ભગવાન હું છું એમ સ્વભાવનો આદર કરવો, ને
રાગાદિનો આદર છૂટી જવો તે અપૂર્વ આત્મજ્ઞાન છે. વર્તમાન વર્તતા ભગવાનનો
આદર છોડીને રાગનો ને પરનો આદર કરે છે તે અનાદિનું અજ્ઞાન છે.
હે જીવ! તારા ત્રિકાળી સ્વભાવની પરમ મહત્તા ઓળખીને તેનો આદર કર.
તન્મયતા–શેમાં?
અજ્ઞાની જીવ પોતાના જ્ઞાનસામર્થ્યના મહિમાને ભૂલીને, પરજ્ઞેયના
મહિમામાં રોકાઈને ત્યાં જ તન્મયતા માને છે....એટલે તેને પરની સાથે
એકપણાનો મોહ છે.
ધર્મીને પોતાના જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવનો મહિમા અને તેમાં જ
તન્મયતા છે. પરથી ભિન્નતાનું તેને ભાન છે, તેથી તેને પરસાથે
એકત્વબુદ્ધિનો મોહ થતો નથી.