: મહા : ૨૦૧૦ : આત્મધર્મ–૧૨૪ : ૮૧ :
‘કઈ પણ ચજ
નકામી નથી’
(ચર્ચામાંથી)
* જગતમાં કોઈ પણ ચીજ ‘નકામી.’ નથી.
* જગતમાં જે કોઈ જડ કે ચેતન પદાર્થો છે તે સૌ પોતપોતાના કાર્ય સહિત જ
છે, કાર્ય વગરનો કોઈ પણ પદાર્થ નથી. માટે જગતમાં કોઈ પણ ચીજ નકામી નથી.
* ‘કોઈ પણ ચીજ નકામી નથી’ –એનો અર્થ એમ ન સમજવો કે આત્માને
માટે તે ચીજ કામની છે! બધી પરવસ્તુઓ આત્માને માટે તો નકામી (એટલે કે
અકિંચિત્કર જ) છે, કોઈ પણ એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યને માટે અકાર્યકારી જ છે. પરંતુ
પોતપોતાના કાર્યને દરેક ચીજ કરે જ છે, પોતાના કાર્ય વગરની કોઈ પણ ચીજ
જગતમાં નથી; સમયે સમયે પરિણમીને પોતાની અવસ્થારૂપ કાર્યને ન કરતી હોય
એવી કોઈ પણ ચીજ જગતમાં નથી, માટે જગતમાં કોઈપણ ચીજ કાર્ય વગરની નથી.
* ‘સંઘર્યો સાપ પણ કામ આવે’ એવી આ વાત નથી. પરંતુ દરેક વસ્તુ
સ્વતંત્રપણે પોતપોતાના કાર્યને કરે છે એવી સ્વતંત્રતાની આ વાત છે.
* જગતની કોઈ પણ ચીજ પોતાના કાર્યથી ખાલી નથી અને પરનું કાર્ય કરતી
નથી. કોઈ પદાર્થ એવો પરાધીન નથી કે પોતાના કાર્યને માટે બીજા પદાર્થની તેને
જરૂર પડે.
* ‘લાકડું પણ નકામું નથી અથવા વિષ્ટા પણ નકામી નથી’ –એનો અર્થ એમ
નથી કે તે ચીજો આત્માને કોઈવાર કામ આવે છે! પરંતુ તે લાકડું વગેરે વસ્તુના
રજકણો પણ સમયે સમયે પરિવર્તન પામીને પોતાનું કાર્ય કરી રહ્યા છે. પોતાના
સ્પર્શ–રસ વગેરેના ફેરફારરૂપી કાર્ય તેમાં પણ થઈ જ રહ્યું છે, માટે તે નકામા
(એટલે કે પોતાના કાર્ય વગરના) નથી. જગતની દરેક ચીજ પોતપોતાના કાર્ય
સહિત છે.
* આત્મા પણ સમયે સમયે પોતાના કાર્યને કરે જ છે. ‘હું પરના કાર્યને કરું
અને પર ચીજ મને કામ આવે’ આવી અજ્ઞાનબુદ્ધિને લીધે મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ સમયે
સમયે પોતાના ઊંધા ભાવરૂપી કાર્યને કરે છે; ને જ્ઞાની ‘પરનું કાર્ય મારામાં નથી ને
મારું કાર્ય પરમાં નથી’ એમ યથાર્થ ભેદજ્ઞાન કરીને, પોતાના સ્વભાવના આશ્રયે
નિર્મળદશારૂપી કાર્યને કરે છે.
* જગતમાં દરેક ચીજ પોતપોતાના કામને જ કરે છે આવું વસ્તુસ્વરૂપ
જાણીને, કોઈપણ પરચીજના કર્તાપણાની મિથ્યાબુદ્ધિ છોડવી અને પોતાના
આત્મકાર્યની સંભાળ કરવી તે હિતનો ઉપાય છે.
–પૂ. ગુરુદેવ.