જીવ પાપનું ફળ ભોગવે છે. નરક તે કલ્પના નથી પણ નીચે તેનું સ્થાન છે, તીવ્ર પાપ કરનારા
જીવો પાપનું ફળ ભોગવવા ત્યાં જાય છે, જુઓ, આ લોકમાં રાજના કાયદામાં તો લાખો
માણસની હિંસા કરનારને પણ એક જ વાર ફાંસી અપાય છે, કાંઈ લાખ વાર ફાંસી અપાતી
નથી. તો એક માણસને મારવાનું ફળ એકવાર ફાંસી, ને લાખો માણસોને મારવાના ભાવનું
ફળ પણ તેટલું જ–એમ કેમ હોય? મને જે કોઈ પ્રતિકૂળતા કરે તે બધાયને મારે મારવા, પછી
તેને માટે ગમે તેટલો કાળ જોઈએ કે ગમે તેટલી સંખ્યા હોય પણ પ્રતિકૂળતા કરનારને મારે
મારવા. આમ લાખો–કરોડો જીવોની હિંસા ક્રૂર પરિણામ જે જીવ કરે છે તે નરકમાં જાય છે.
બહારમાં ભલે જીવો મરે કે ન મરે, પણ ઘણા કાળ સુધી ઘણા જીવોને મારી નાખવાના જે
પરિણામ થયા તે પાપનું ફળ નરક છે. અહીં તો એમ કહેવું છે કે પાપથી નરકમાં ને પુણ્યથી
સ્વર્ગમાં અનંતવાર જીવ ગયો, પણ તે પુણ્ય–પાપથી પાર ચૈતન્યતત્ત્વની સમજણ પૂર્વે કદી કરી
નથી. આત્માના સ્વભાવનું ભાન કરવું તે અપૂર્વ ચીજ છે. જેમ લીંડી પીપરના એકેક દાણામાં
ચોસઠ–પોરી તીખાશની તાકાત પડી છે, તેમ એકેક આત્મામાં પરિપૂર્ણ કેવળજ્ઞાન થવાની
તાકાત પડી છે. આવા ચૈતન્યતત્ત્વની પ્રતીત કરો .....ઓળખાણ કરો, સત્સમાગમે તેનું શ્રવણ–
મનન કરો. બહારમાં પૈસા વગેરે આવે તેમાં આત્માનું કાંઈ ડહાપણ નથી. તે તો પૂર્વનાં પુણ્ય–
અનુસાર આવે છે, અજ્ઞાની મફતનો અભિમાન કરે છે. શરીર મારું, શરીરના કામ હું કરું–એમ
પરનો અહંકાર કરીને તથા પુણ્ય–પાપમાં મમકાર કરીને પોતે જ પોતાના ચૈતન્યસ્વભાવને
ભૂલ્યો છે, ને સાચી ઓળખાણ કરીને પોતે જ તે ભૂલને ટાળે છે. આત્મામાં કાયમી જ્ઞાન અને
આનંદ ભર્યાં છે, તેનો વિશ્વાસ કરવો તે ધર્મ છે. પણ મારામાં
પ્રાપ્તિ થશે. બીજી રુચિ છોડીને ચૈતન્યની રુચિપૂર્વક જો
અંતરમાં અભ્યાસ કરે તો અલ્પકાળમાં તેનો અનુભવ થયા
વિના રહે નહિ. સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરવા માટે અંતરમાં