Atmadharma magazine - Ank 127
(Year 11 - Vir Nirvana Samvat 2480, A.D. 1954).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 11 of 21

background image
: ૧૩૪ : આત્મધર્મ–૧૨૭ : વૈશાખ : ૨૦૧૦ :
માનસ્તંભ–પ્રતિષ્ઠા–મહોત્સવ અને–
શુદ્ધનયના અવલંબનનો ઉપદેશ
[સોનગઢમાં માનસ્તંભ–પ્રતિષ્ઠા–મહોત્સવ પ્રસંગે ચૈત્ર સુદ પાંચમે પૂ. ગુરુદેવનું પ્રવચન]
આચાર્યદેવ કહે છે કે અહો! જીવોએ કદી નહિ જોયેલું એવું
આત્માનું પરથી ભિન્ન શુદ્ધ એકત્વ જ્ઞાયકસ્વરૂપ હું મારા
આત્મવૈભવથી દેખાડું છું. જીવોને અનંતકાળથી જે સમજવાનું
બાકી રહી ગયું છે તે હું સમજાવું છું. સંસારમાં અજ્ઞાનીઓને બધું
સુલભ છે, એકમાત્ર આત્મસ્વભાવની સમજણ જ પરમ દુર્લભ છે.
(ગતાંકથી ચાલુ)
સમ્યગ્દર્શનનો અફર ઉપાય
જુઓ, આ સમકીતનો પુરુષાર્થ! આવો પુરુષાર્થ પૂર્વે કદી જીવે કર્યો નથી. કોઈ કહે કે અમે
પુરુષાર્થ તો ઘણો કરીએ છીએ પણ સમકીત થતું નથી. તો જ્ઞાની કહે છે કે અરે ભાઈ! તારી વાત
જૂઠી છે; યથાર્થ કારણ આપે અને કાર્ય ન આવે એમ બને નહિ. જો કાર્ય નથી પ્રગટતું તો સમજ
કે તારા પ્રયત્નમાં ભૂલ છે. સમ્યગ્દર્શન થવાની જે રીત છે તે રીતે અંતરમાં યથાર્થ પ્રયત્ન કરે અને
સમ્યગ્દર્શન ન થાય એમ બને જ નહિ. ખરેખર અપૂર્વ સમ્યગ્દર્શનનો સાચો ઉપાય શું છે તે જીવે
જાણ્યું જ નથી, ને બીજા વિપરીત ઉપાયને સાચો ઉપાય માની લીધો છે. જ્યાં ઉપાય જ ખોટો હોય
ત્યાં સાચું કાર્ય ક્યાંથી પ્રગટે? માટે અહીં આચાર્ય ભગવાનને સમ્યગ્દર્શનનો સાચો અને અફર
ઉપાય બતાવ્યો છે. જો આ ઉપાય સમજે અને આ રીતે શુદ્ધનયનું અવલંબન લઈને અંતરના
જ્ઞાનાનંદસ્વભાવને પકડે તો સમ્યગ્દર્શનનો અપૂર્વ અનુભવ અને ભેદજ્ઞાન જરૂર થઈ જાય.
‘શુદ્ધનયનું અવલંબન’ એટલે શું?
પ્રશ્ન :– અહીં શુદ્ધનયનું અવલંબન લેવાનું કહ્યું પરંતુ શુદ્ધનય તો જ્ઞાનનો અંશ છે, પર્યાય
છે, શું તે અંશના અવલંબને સમ્યગ્દર્શન થાય?
ઉત્તર :– શુદ્ધનયનું અવલંબન ખરેખર ક્યારે થયું કહેવાય? એકલા અંશનો ભેદ પાડીને
તેના જ અવલંબનમાં જે અટક્યો છે તેને તો શુદ્ધનય છે જ નહિ; જ્ઞાનના અંશને અંતરમાં વાળીને
જેણે ત્રિકાળી દ્રવ્યની સાથે અભેદતા કરી છે તેને જ શુદ્ધનય હોય છે, અને આવી અભેદ દ્રષ્ટિ કરી
ત્યારે શુદ્ધનયનું અવલંબન લીધું એમ કહેવાય છે. એટલે ‘શુદ્ધનયનું અવલંબન’ એમ કહેતાં તેમાં
પણ દ્રવ્ય–પર્યાયની અભેદતાની વાત છે; પરિણતિ અંતર્મુખ થઈને દ્રવ્યમાં અભેદ થઈને જે
અનુભવ થયો તેનું નામ શુદ્ધનયનું અવલંબન છે, તેમાં દ્રવ્ય પર્યાયના ભેદનું અવલંબન નથી.
જોકે શુદ્ધનય તે જ્ઞાનનો અંશ છે–પર્યાય છે, પરંતુ તે શુદ્ધનય અંતરના ભૂતાર્થ સ્વભાવમાં અભેદ
થઈ ગયો છે એટલે ત્યાં નય અને નયનો વિષય જુદા ન રહ્યા. જ્યારે જ્ઞાનપર્યાય અંતરમાં
વળીને શુદ્ધ દ્રવ્ય સાથે અભેદ થઈ ત્યારે જ શુદ્ધનય નિર્વિકલ્પ છે. આવો શુદ્ધનય કતકફળના
સ્થાને છે; જેમ મેલા પાણીમાં કતકફળ–ઔષધિ નાખતાં પાણી નિર્મળ થઈ જાય છે તેમ કર્મથી
ભિન્ન શુદ્ધ આત્માનો અનુભવ શુદ્ધનયથી થાય છે, શુદ્ધનયથી ભૂતાર્થ સ્વભાવનો અનુભવ કરતાં
આત્મા અને