જન્મનો મહોત્સવ ઊજવાય છે. ભગવાનને આત્માનું જ્ઞાન તો પૂર્વભવોમાં જ હતું, પછી આ ભવમાં પૂર્ણ
ચારિત્રદશા પ્રગટ કરીને ભગવાને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કર્યું. તે કેવળજ્ઞાન–કલ્યાણક આજે બપોરે ઊજવાશે.
કેવળજ્ઞાન થયા પછી ઈન્દ્રોએ સમવસરણની રચના કરી, ને દિવ્યધ્વનિમાં ભગવાનનો ઉપદેશ નીકળ્યો; તે
ઉપદેશમાં ભગવાને શું કહ્યું? ભગવાને કહ્યું કે હે આત્મા! તારે સુખી થવું છે, તો તે સુખ ક્યાં છે? બહારમાં
ક્યાંય સુખ નથી પણ તારા અંર્તસ્વભાવમાં જ સુખ છે. અંતરના જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવની પ્રતીત કરીને તેમાં
એકાગ્રતા વડે સુખ પ્રગટે છે. પ્રભો! પરમાં તારું સુખ નથી, શરીરમાં સુખ નથી, લક્ષ્મીમાં સુખ નથી, સ્ત્રીમાં કે
આબરૂમાં સુખ નથી, સંયોગમાં તારું સુખ નથી તેમ સંયોગમાં દુઃખ પણ નથી. હવે ‘સંયોગમાં સુખ છે’ એવી જે
કલ્પના તેં કરી છે, તે કલ્પનામાં પણ તારું સુખ નથી. ભગવાન! તારા સુખનું અસ્તિત્વ ક્યાં છે? સુખની સત્તા
ક્યાં છે? જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવના અસ્તિત્વમાં જ તારું સુખ છે. તારા સુખનું અસ્તિત્વ તારાથી જુદું ન હોય.
સ્વભાવમાં જ સુખ છે તેને બહારના સાધનની જરૂર નથી. જેમ દરિયાના પાણીમાં મધ્યબિંદુ ઊછળીને ભરતી
આવે છે; બહારથી ભરતી આવતી નથી. સેંકડો નદીના પાણી આવે કે સેંકડો ઇંચ વરસાદ એક સાથે પડે, પણ
તેનાથી દરિયામાં ભરતી આવતી નથી, પણ અંદરના પાણીના દળના મધ્ય–બિંદુની તાકાતથી દરિયામાં ભરતી
આવે છે. ભલે ગમે તેટલી ગરમી હોય પણ દરિયાના મધ્યબિંદુની તાકાત ઊછળીને જે ભરતી આવે તે રોકાય
નહિ. તેમ જ્ઞાનસમુદ્ર ભગવાન આત્મામાં જ્ઞાનાનંદની ભરતી કેમ આવે? ધર્મના તરંગ કેમ ઊછળે? બહારના
સંયોગમાંથી તો આત્મામાં ધર્મની ભરતી ન આવે. પાંચ ઈન્દ્રિયો અને મનના અવલંબનથી પણ આત્મામાં
ધર્મની ભરતી ન આવે. અને અંદર શુભ–અશુભ પરિણામ થાય તેનાથી પણ આત્મામાં ધર્મની ભરતી ન આવે.
પણ અખંડ ચૈતન્યદળ છે તેના અવલંબને જ્ઞાનાનંદની ભરતી આવે છે. બહારમાં ગમે તેવા પ્રતિકૂળ સંયોગો
હોય પણ અંર્તદ્રષ્ટિના અવલંબને આત્માનું મધ્યબિંદુ ઊછળીને જે જ્ઞાનાનંદના તરંગ ઊછળે તેને તે કોઈ રોકી
શકે નહિ. અંર્તસ્વભાવના અવલંબન વગર બહારના કોઈ કારણથી આત્મામાં જ્ઞાનાનંદની ભરતી આવે નહિ.
લૌકિક કળાનું જાણપણું કે શાસ્ત્રનું જાણપણું તેમાંથી પણ આત્માના જ્ઞાનાનંદની ભરતી આવતી નથી. અતીન્દ્રિય
આનંદ કહો કે ધર્મ કહો, તે અંર્તસ્વભાવના અવલંબનથી જ પ્રગટે છે. જીવો સુખને ઈચ્છે છે પણ તેના કારણને
સેવતા નથી. જીવો દુઃખને ઈચ્છતા નથી પણ દુઃખના કારણમાં સતતપણે વર્તે છે. અહીં ભગવાન કહે છે કે હે
ભાઈ! તારું સુખ તારા જ્ઞાનાનંદસ્વભાવમાં જ છે, એ સિવાય સંયોગમાં કે સંયોગ તરફના ભાવમાં તારું સુખ
નથી. આવું લક્ષ તો કર, અંતરમાં સુખ છે એવું વલણ તો કર, આત્મા પોતાની પ્રભુતાની તાકાતથી શોભે એવી
આ વાત છે. આ જ સાચું સ્વરાજ છે. આત્મા પોતે પોતાના ચૈતન્યની પ્રભુતાથી શોભે એનું નામ સાચું સ્વરાજ
છે. આ સિવાય બહારમાં સંયોગના ઢગલા હોય તેના વડે આત્માની કાંઈ શોભા નથી. સર્વજ્ઞભગવાનના જ્ઞાનમાં
ત્રણકાળ ત્રણલોક જણાય છે ને પૂર્ણાનંદનો અનુભવ છે.