તાકાત ભરી છે તેમાંથી જ તે વ્યક્ત થયા છે. એકેક આત્મામાં પરિપૂર્ણ જ્ઞાનાનંદની તાકાત ભરી છે. દરેક આત્મા
સ્વભાવ–શક્તિએ ભગવાન જેવો જ પરિપૂર્ણ છે; અહો! આવા અતીન્દ્રિય જ્ઞાનસામર્થ્યની પ્રતીત કરો...તેની
રુચિ કરો... તેની ઓળખાણ કરો. આવા આત્મસ્વભાવની પ્રતીત કર્યા વગર ચાર ગતિનું પરિભ્રમણ મટે નહિ.
કોઈ કહે કે ‘નરકમાં જવાની બંધી આપો.’ પણ ભાઈ! જેને સ્વર્ગના અવતારની કે પુણ્યની પ્રીતિ છે તેને ચારે
ગતિના અવતારનો ભાવ ઊભો જ છે. આત્માના જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવને ઓળખીને તેને અગ્રેસર કર, એટલે કે
સંયોગની કે સંયોગ તરફના ભાવની મુખ્યતા ન કર, પણ અંતરના સ્વભાવની શક્તિએ અગ્ર કરીને તેની
મુખ્યતા આપ, તેનું અવલંબન કર, તો તેના અવલંબને સમ્યગ્દર્શન વગેરે પ્રગટે ને ચારે ગતિનું પરિભ્રમણ ટળે.
વિભાવ, અને બહારનો સંયોગ એ ત્રણે પ્રકાર એકસાથે વર્તે છે, તેમાં કોની પ્રધાનતા કરવાથી ધર્મ થાય? કોને
મુખ્ય કરવાથી અતીન્દ્રિય આનંદનો અનુભવ થાય? સંયોગો અને નિમિત્તો તો પરવસ્તુ છે, આત્મામાં તેનો
અભાવ છે એટલે તેના અવલંબનથી ધર્મ થતો નથી, અને અંદર ક્ષણિક પુણ્ય–પાપના ભાવો થાય છે તેમાં પણ
આત્માની શાંતિ કે ધર્મ નથી. અંતરમાં ચિદાનંદસ્વભાવ ધુ્રવ છે તેની મુખ્યતા કરીને તેનું અવલંબન કરતાં
અતીન્દ્રિય આનંદ પ્રગટે છે, આ જ ધર્મની રીત છે. આ વિધિ સિવાય બીજી રીતે જે ધર્મ મનાવે, સંયોગની કે
રાગની મુખ્યતાથી ધર્મ મનાવે તો તે જીવને ધર્મની વિધિની ખબર નથી, અને તેવું મનાવનારા દેવ–ગુરુ કે
શાસ્ત્ર પણ યથાર્થ નથી. અહો! આત્માનો અતીન્દ્રિય આનંદ તો આત્માના સ્વભાવમાં જ છે. આવા આત્માના
ભાન પછી મુનિદશા પ્રગટે તેનું સ્વરૂપ તો અલૌકિક છે. સ્વરૂપમાં લીન થઈને આત્માના અતીન્દ્રિય આનંદના
અમૃતમાં એવી લીનતા થાય કે આહારાદિની વૃત્તિ ન ઊઠે, વસ્ત્રનો તાણો પણ લેવાની વૃત્તિ ન ઊઠે, આવી
આનંદની લીનતાનું નામ ચારિત્ર અને તપ છે. હજી તો આત્માના જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપનું સમ્યક્ભાન પણ ન હોય
તેને તો ધર્મના પહેલા પગથિયાની પણ ખબર નથી. અહીં આચાર્યદેવ કહે છે કે ભાઈ! અંતરના ભૂતાર્થ
સ્વભાવના અવલંબનથી તારા જ્ઞાનાનંદસ્વભાવનો અનુભવ કર, શુદ્ધનયથી તારા આત્માને જાણ; અંતરની દ્રષ્ટિ
ઊઘડયા વગર વ્રત તપ આવશે નહિ. પર્વત ઉપર ચડનારની દ્રષ્ટિ ઉપરના શિખર તરફ હોય છે; તેમ જેને ઊંચે
ચડવું હોય–ઊંચી દશા પ્રગટ કરવી હોય તેની દ્રષ્ટિ આત્માના ઊર્ધ્વસ્વભાવ તરફ હોય છે. પુણ્ય–પાપથી પાર ને
સંયોગથી પાર એવો જ્ઞાનાનંદ ઊર્ધ્વસ્વભાવ છે, તે સ્વભાવના અવલંબનથી ધર્મી મોક્ષમાર્ગમાં ઊંચે ચડે છે.
ચિદાનંદ સ્વભાવની મુખ્યતાની દ્રષ્ટિ વગર અનંતવાર જીવે વ્રત–તપના શુભપરિણામ કર્યાં ને તેમાં ધર્મ માન્યો,
પણ તેનું ભવભ્રમણ ન મટયું. જેમ ચણાને શેકતાં દાળિયા થાય, તેમાં મીઠાશ આવે ને વાવો તો ઊગે નહિ; તેમ
આત્મામાં દાળિયા કેમ થાય એટલે કે આનંદનો અનુભવ પ્રગટે ને જન્મ–મરણ ટળે તેની આ વાત છે. જ્ઞાનાનંદ
સ્વભાવને ઓળખીને તેમાં એકાગ્રતારૂપી અગ્નિવડે શેકતાં જન્મ–મરણનું બીજ બળી જાય છે ને આત્માનો
અતીન્દ્રિય આનંદ પ્રગટે છે. આવી સાચી સમજણ કરવી તે અપૂર્વ છે. ભગવાન મહાવીર પ્રભુને જન્મથી જ
આવું આત્મજ્ઞાન તો હતું જ, ને પછી ચારિત્રદશા પ્રગટ કરીને આત્માના પૂર્ણાનંદને ભગવાન આ જ ભવમાં
પામ્યા, ને ભવનો નાશ કરીને અપૂર્વ મુક્તદશા પ્રગટ કરીને, ભગવાન સાદિઅનંત પૂર્ણાનંદ સિદ્ધદશામાં
બિરાજમાન થયા. આવા ભગવાનના જન્મ–કલ્યાણકનો આજે મંગલ દિવસ છે. ભગવાન તો હજારો વર્ષ પહેલાંં
થઈ ગયા, પણ તેની સ્મૃતિ કરીને વર્તમાનમાં પોતાના આત્મામાં તેવો ભાવ પ્રગટ કરવો તે મંગળ છે.
ચિદાનંદસ્વભાવનું ભાન કરનારને સાચા દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રની યથાર્થ ઓળખાણ અને બહુમાન હોય છે. કેસર
લેવા જાય ત્યાં તેનું બારદાન પણ સારું ઊંચું હોય છે, કોથળામાં કેસર ન લેવાય; તેમ આત્માના ચિદાનંદ
સ્વભાવનું જેને ભાન કરવું છે તેને નિમિત્ત તરીકે સાચા દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર કેવા હોય તેની યથાર્થ ઓળખાણ હોય
છે. હજી સાચા નિમિત્તને પણ ન ઓળખે ને કુદેવ–કુગુરુ–કુશાસ્ત્રને નિમિત્ત તરીકે આદરે તેને તો ધર્મની પાત્રતા
પણ નથી. સાચા દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર તો એમ બતાવે છે કે ભાઈ! તારો ધર્મ તારા આત્માના અવલંબને જ છે,