પહેલાં સાચી શ્રદ્ધા કરવી જોઈએ. ધર્મ શું ચીજ છે તેનું લક્ષ જીવે કદી કર્યું નથી, ને પુણ્યને જ ધર્મ માનીને
સંસારમાં રખડયો છે. આત્માનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ જે જીવ સમજે તેને તે સમજાવનારા દેવ–ગુરુ પ્રત્યે પ્રમોદ અને
ભકિતનો ઉમંગ આવ્યા વિના રહે નહિ. પૂર્વે શુદ્ધઆત્માને કદી લક્ષમાં લીધો નથી તેથી ખરેખર તેની વાત
આનંદનો સાગર છે તે પુણ્ય–પાપથી પાર છે, તેને એક ક્ષણ પણ રુચિમાં લીધો નથી. જેમ લીંડીપીપરના દાણે
દાણે તીખાશ ભરી છે, ને ચણાના દાણે દાણે મીઠાશ ભરી છે, તેમ એકેક આત્માના સ્વભાવમાં સર્વજ્ઞતા અને
પરિપૂર્ણ આનંદનું સામર્થ્ય ભર્યું છે. આવા આત્માની એકવાર પણ પ્રતીત કરે તો અપૂર્વ સમ્યગ્દર્શન થાય. જેમ
પર્વત પર વીજળી પડે ને તેના કટકા થઈ જાય પછી તે રેણથી સંધાય નહિ; તેમ આત્માનું યથાર્થ ભાન કરીને
એક સેકંડ પણ સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરે તેને અનંતભવનો નાશ થઈ જાય, ને અલ્પકાળમાં તેની મુક્તિ થઈ જાય,
પછી તેને ફરીને અવતાર રહે નહિ, અહો! સમ્યગ્દર્શન શું ચીજ છે તે વાત જીવોને ખ્યાલમાં પણ આવી નથી.
સમ્યગ્દર્શન થયું ત્યાં સિદ્ધ ભગવાન જેવા અતીન્દ્રિય આનંદનું અંતરમાં વેદન થાય છે, આત્મામાંથી શાંતિના
અપૂર્વ ઓડકાર આવે છે. આવા સમ્યગ્દર્શન વગર શુભભાવ કરીને પુણ્ય બાંધે, પણ ધર્મ ન થાય. પુણ્યના
પરિણામ થાય તેમાં આત્માના ગુણ દાઝે છે. તે પુણ્યના ફળમાં લક્ષ્મી વગેરે મળી છે, તે લક્ષ્મીને જે જીવ પાપમાં
જ ખર્ચે છે પણ ભગવાનની ભક્તિ–ધર્મ–પ્રભાવના વગેરે શુભમાં વાપરવાનો ભાવ કરતો નથી, તેવા જીવને
માટે કાગડાનો દાખલો આપીને પદ્મનંદી પંચવિંશતિના દાનઅધિકારમાં સમજાવે છે કે : અરે ભાઈ! કાગડાને
બળેલી ખીચડી મળે ત્યાં તે પણ “કો.. કો..” કરીને બીજા કાગડાને ભેગા કરે છે; તો પૂર્વે તારા ગુણ દાઝ્યા
ત્યારે પુણ્ય થયા, અને તે પુણ્યના ફળમાં તને આ લક્ષ્મીનો સંયોગ મળ્યો, તો અત્યારે કાંઈક દયા–દાનાદિના
કાર્યમાં ન વાપર ને એકલા પાપભાવ જ કર, તો કાગડા કરતાંય તું ગયો!! આવો શુભરાગનો ઉપદેશ પણ
શાસ્ત્રમાં આવે; ત્યાં પાપથી છોડાવવા માટે તે ઉપદેશ છે પણ તે પુણ્યભાવ કરવાથી તને ધર્મ થઈ જશે એવો
તેનો આશય નથી. મુક્તિ તો આત્માના ચિદાનંદ સ્વભાવની પ્રતીત અને એકાગ્રતા કરે તો જ થાય. આવા
જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપ આત્માની શ્રદ્ધા અને ઓળખાણ વગર શુભરાગ કરીને તેને સામાયિક ને પ્રતિક્રમણરૂપ ધર્મ
એકાગ્રતા થતાં રાગ ટળી જાય તેનું નામ સામાયિક અને પ્રતિક્રમણરૂપ ધર્મ છે. હજી અનાદિના મિથ્યાત્વનું
પ્રતિક્રમણ કેમ થાય તેની આ વાત છે. પહેલાંં આત્માનું સમ્યગ્જ્ઞાન કરીને મિથ્યાત્વનું પ્રતિક્રમણ કરે, તેના વિના
ધર્મની શરૂઆત કદી થતી નથી પુણ્ય અને પાપથી પેલેપાર કંઈક ચીજ છે તે વાત જીવને અનાદિથી લક્ષમાં આવી
નથી. બહારમાં શરીરની ક્રિયા થાય તે તો જડ છે, તેમાં તો ધર્મ નથી, અને અંદર શુભપરિણામ થાય તે પણ
ધર્મનું કારણ નથી. અંતરમાં મારું જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપ દેહથી ને પુણ્યથી પાર છે તેની સન્મુખ થઈને સમ્યક્પ્રતીતિ
કરવી તે પ્રથમ ધર્મ છે. આવા ધર્મનું ભાન હોવા છતાં સમ્યકદ્રષ્ટિ ધર્માત્માને ભગવાનની ભક્તિ, પૂજા, પ્રતિષ્ઠા
વગેરેનો ભાવ આવે છે. અત્યારે મહાવિદેહક્ષેત્રમાં સીમંધર પરમાત્મા સાક્ષાત્ તીર્થંકરપણે બિરાજે છે, ત્યાં લાખો
કેવળી ભગવંતો અને સંતો બિરાજે છે, સમકિતી જીવો ત્યાં અનેક છે; ઈન્દ્રો આવીને સમવસરણમાં ભગવાનની
ત્યાં હાથમાં તેડીને ભગવાનના દિવ્યરૂપને ભક્તિથી એક હજાર નેત્રોથી નીરખે છે, અહો, ભગવાન થવા માટેનો
આ અવતાર છે, આ ચરમશરીરી અવતાર છે, ભગવાન આ અવતારમાં જ આત્માના પૂર્ણાનંદને સાધીને જન્મ–
મરણનો નાશ કરશે, આવો ભક્તિભાવ ઈન્દ્રને પણ આવે છે ને ભક્તિથી ભગવાન પાસે થનગન નાચે છે. પણ
તે વખતેય અંતરમાં ભાન છે કે આ રાગથી પાર મારું ચિદાનંદ સ્વરૂપ છે, તેના જ અવલંબને મારી મુક્તિ છે.
સર્વજ્ઞ ભગવાન અને સાચા ગુરુ પ્રત્યે જેને ભક્તિ અને બહુમાનનો ભાવ ન આવે તે તો સ્વચ્છંદમાં પડેલા છે,
અને એવો શુભભાવ આવે તેને જ ધર્મ માનીને રોકાઈ જાય તો તે પણ મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે. આત્માનું જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપ
તે રાગથી પાર છે, તે જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવની સન્મુખ થઈને તેની નિર્વિકલ્પ પ્રતીતિ કરવી તે અપૂર્વ ધર્મ છે; એવી
પ્રતીતિ જીવે પૂર્વે અનંતકાળમાં એક ક્ષણ પણ કરી નથી તેથી તે દુર્લભ છે. માટે સત્સમાગમે યથાર્થ શ્રવણ મનન