ચિદ્રૂપ આત્મા પોતે જ પોતાનું ધ્યેય છે–તે પોતે જ પોતાને પૂજ્ય છે અને તે જ આદરણીય છે. જે જીવ આવી
વાત સમજે તેને તે સંભળાવનારા દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર પ્રત્યે પૂજ્ય ભાવ–આદરભાવ આવ્યા વિના રહે નહિ અને
તેનાથી વિપરીત કહેનારા એવા કુદેવ–કુગુરુ–કુશાસ્ત્ર પ્રત્યેનો આદરભાવ તેને છુટી જાય. અંતરમાં ચિદાનંદ
સ્વભાવનું બહુમાન કરીને તેને ધ્યેય બનાવવાથી જ સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રનો લાભ થાય છે, આવું જ
બતાવતા હોય તે જ દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર સાચા છે; અંતરના ચૈતન્યસ્વભાવ સિવાય કોઈ પણ પરને ધ્યેય
બનાવવાથી લાભ થવાનું જે કહેતા હોય તે દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર સાચા નથી. આ રીતે સાચા દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રને
ઓળખીને તેમના બહુમાનની વાત પણ આમાં આવી જાય છે.
સર્વજ્ઞદેવે પોતાના જ્ઞાનમાં ત્રણકાળ ત્રણલોક જોયા, તેમાં દરેક પદાર્થ સમયે સમયે પોતપોતાનું કાર્ય કરે જ છે,
જગતમાં કોઈ પણ પદાર્થ ‘નકામો’ નથી. ‘કોઈ પણ પદાર્થ નકામો નથી’ એટલે શું? ‘પર ચીજ આત્માને કામ
આવે’ એવો એનો અર્થ નથી, આત્માને માટે તો પર ચીજ નકામી જ છે; પણ જગતમાં ચેતન કે જડ દરેક ચીજ
સમયે સમયે પરિણમીને પોતપોતાના અવસ્થારૂપી કાર્યને કરે છે એટલે કોઈ પણ સમય તેના કાર્ય વગરનો
(પરિણમન વગરનો) જતો નથી, માટે કોઈ પણ ચીજ નકામી નથી. પરને માટે તો બધી વસ્તુઓ અકિંચિત્કર
એટલે નકામી જ છે કેમકે એક વસ્તુનો બીજી વસ્તુમાં અભાવ છે, તો તેમાં તે શું કરે? પણ દરેક વસ્તુ
પોતપોતાના નિજ કાર્ય સહિત છે માટે કોઈ વસ્તુ નકામી નથી.
આત્માને કોઈ પરવસ્તુ ધ્યેયરૂપ નથી; હું પરનું કામ કરું કે પરચીજ મારું કાંઈ કરી દ્યે એ વાત લક્ષમાં લેવા જેવી
નથી; હું જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ આત્મા છું, એ સિવાય કોઈ પર ચીજ મારી નથી એ પ્રમાણ લક્ષમાં લઈને પોતાના
જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ આત્માને જ ધ્યેય કરવા જેવો છે, ખરેખર આ આત્માને પોતાનો જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવ જ પૂજ્ય
અને ધ્યેય છે. પરંતુ આવા પોતાના ધ્યેયનો જે નિર્ણય કરે તે જીવને નિમિત્ત તરીકે તેવું ધ્યેય બતાવનારા દેવ–
ગુરુ પ્રત્યે પૂજ્યભાવ–વિનય–ભક્તિ–બહુમાન આવ્યા વિના રહે નહિ. આત્માના સ્વભાવની સર્વજ્ઞશક્તિને
ઓળખીને જે પોતાની સર્વજ્ઞતા પ્રગટ કરવા માંગે છે તેને, તેવી સર્વજ્ઞતાને પામેલા સર્વજ્ઞદેવ પ્રત્યે બહુમાન
આવ્યા વિના રહે નહિ, તેમજ તે સર્વજ્ઞતાના સાધક સંતો પ્રત્યે પણ બહુમાન આવ્યા વિના રહે નહિ.
સ્વભાવનો નિર્ણય છે, તો તેની વાત જૂઠી છે. આત્માના સ્વભાવનો નિર્ણય થાય ને સર્વજ્ઞનો નિર્ણય ન થાય–
એમ કદી બને જ નહિ.
પોતાનું ધ્યેય છે. જેણે પોતાના આત્માને ધ્યેય બનાવીને તેની શ્રદ્ધા કરી, જ્ઞાન કર્યું પણ હજી પૂર્ણતા પ્રગટી નથી
એવા ધર્મીને વચ્ચે, જેમને પૂર્ણ સર્વજ્ઞતા ખીલી ગઈ છે એવા સર્વજ્ઞદેવ પ્રત્યે, તેમજ તે સર્વજ્ઞતાના સાધક સંતો
પ્રત્યે, અને તે સર્વજ્ઞતાનો ઉપાય કહેનારી વીતરાગી વાણી પ્રત્યે બહુમાનનો ભાવ આવે છે. સાધક ભૂમિકામાં
દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રના બહુમાનનો ભાવ આવે છે અને તે પ્રકારનાં નિમિત્તો ઉપર લક્ષ જાય છે, તેથી વ્યવહારમાં
પંચપરમેષ્ઠી વગેરેને પણ ધ્યેયરૂપ કહેવાય છે, પણ પરમાર્થે તો અંતરમાં મારો ચિદાનંદસ્વભાવ જ મારું ધ્યેય છે
એવું ધર્મીને લક્ષ છે.