ગહનતા છે. ક્રમબદ્ધના નિર્ણયનું ફળ તો સ્વ તરફ વળવાનું આવે છે, સ્વભાવ તરફ વળીને જ્ઞાયક થયો તેને
મિથ્યાત્વ હોતું નથી ને મિથ્યાત્વકર્મનું નિમિત્તકર્તાપણું પણ તેને રહેતું નથી; અજીવમાં દર્શનમોહ થવાનો ક્રમ તેને
માટે હોતો જ નથી. આ રીતે કર્મ સાથેનો નિમિત્તનૈમિત્તિકસંબંધ પણ તેને છૂટી ગયો છે.
તેનો કર્તા છે. ––આ રીતે નિશ્ચયથી અકર્તા ને વ્યવહારથી કર્તા–એમ હોય તો? ”
જ્ઞાયકસ્વભાવની દ્રષ્ટિ કરીને પોતે જ્ઞાયકભાવે (–સમ્યગ્દર્શન આદિ રૂપે) પરિણમ્યો, ત્યાં નક્કી થઈ ગયું કે મારી
પર્યાયમાં મિથ્યાત્વ થવાની લાયકાત નથી, અને મારા નિમિત્તે પુદ્ગલમાં મિથ્યાત્વકર્મ થાય–એમ પણ બને જ
નહિ–એવો પણ નિર્ણય થઈ ગયો. અહો! અંતરમાં જ્ઞાયકસ્વભાવનો નિર્ણય કરીને ક્રમબદ્ધપર્યાયનો જ્ઞાતા થયો,
અંતરમાં વળીને જ્ઞાયક થયો... અકર્તા થયો, તે હવે બંધનનો કર્તા થાય એ કેમ બને? ? ન જ બને. જ્ઞાયકભાવ
બંધનનો કર્તા થાય જ નહિ. તે તો નિજ–રસથી––જ્ઞાયકભાવથી શુદ્ધપણે જ પરિણમે છે, ––બંધનના અકર્તાપણે
જ પરિણમે છે. આ રીતે જ્ઞાયકને બંધન થતું જ નથી. આવું અબંધપણું તે ક્રમબદ્ધપર્યાયના નિર્ણયનું ફળ છે.
અબંધપણું કહો કે મોક્ષમાર્ગ કહો, કે ધર્મ કહો, તેની આ રીત છે.
તને ક્રમબદ્ધપર્યાયની ખબર પડશે. જ્ઞાતાના ક્રમમાં રાગ આવતો જ નથી, રાગ જ્ઞેયપણે ભલે હો. ખરેખર તો
રાગને જ્ઞેય કરવાની પણ મુખ્યતા નથી, અંતરમાં જ્ઞાયકસ્વભાવને જ જ્ઞેય કરીને તેમાં અભેદ થાય–તેની જ
મુખ્યતા છે. જ્ઞાયકસ્વભાવને જ્ઞેય બનાવ્યા વગર, રાગનું યથાર્થ જ્ઞાન થાય નહિ.
સ્વછંદપણે વર્તે તેને તો, ન રહ્યો પાપનો ભય, કે ન રહ્યો સત્યના શ્રવણનો પણ પ્રેમ; એટલે સત્યના શ્રવણની
પણ તેને તો લાયકાત ન રહી. જ્યાં સત્યના શ્રવણની પણ લાયકાત ન હોય ત્યાં જ્ઞાનના પરિણમનની તો
લાયકાત ક્યાંથી હોય? જે સ્વછંદ છોડાવીને મોક્ષમાર્ગમાં લઈ જનારી વાત છે તેની જ ઓથે જે ધીઠાઈથી
સ્વછંદને પોષે છે તેને આત્માની દરકાર નથી, ભવભ્રમણનો ભય નથી.
ક્રમબદ્ધપર્યાયની વાત કરે છે, તે યથાર્થ નથી. ભાઈ રે! તું તારા જ્ઞાયકસ્વભાવ તરફનો પુરુષાર્થ કરીશ ત્યારે જ
તારી નિર્મળ પર્યાય થશે. ક્રમબદ્ધપર્યાયની સમજણનું ફળ તો જ્ઞાયકસ્વભાવ તરફ વળવું તે છે. જ્ઞાયકસ્વભાવ
તરફ વળ્યો છે તેને તો સમ્યગ્દર્શનાદિ નિર્મળ પર્યાયનો ક્રમ થઈ જ ગયો છે અને જ્ઞાયકસ્વભાવ તરફ જેનું વલણ
નથી તે ખરેખર ક્રમબદ્ધપર્યાયને જાણતો જ નથી. અંતરમાં વળીને જ્ઞાયકસ્વભાવ ઉપર જોર દેતાં, ભગવાને
ક્રમબદ્ધપર્યાયમાં જે નિર્મળ પર્યાય થવાની જોઈ છે તે જ પર્યાય આવીને ઊભી રહે છે. કોઈપણ જીવને
જ્ઞાયકસ્વભાવ તરફના પુરુષાર્થ વગર નિર્મળ પર્યાય થાય–એમ તો ભગવાને જોયું નથી.