Atmadharma magazine - Ank 136
(Year 12 - Vir Nirvana Samvat 2481, A.D. 1955).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 14 of 21

background image
માહ: ૨૪૮૧ : ૧૨૧ :
તેમાં ખરું તો અંતરમાં જે શુદ્ધોપયોગી વીતરાગ ચારિત્ર છે તે જ મુનિપણું છે, તેની સાથે શુભરાગ કેવો હોય ને
બાહ્ય નિમિત્તો કેવાં હોય–તે બતાવ્યું છે. જેઓ જૈન મુનિ છે તે સર્વેની ઉપર કહ્યું તેવી જ અંતર–તથા બાહ્ય દશા
હોય છે; એનાથી વિપરીત હોય તો તે જૈન મુનિ નથી; અને જૈન સિવાય બીજામાં તો કદી સાચી મુનિદશા હોતી
જ નથી. ઉપર મુનિદશાનું જેવું અંતરંગ અને બાહ્ય સ્વરૂપ કહ્યું તેવી જ અવસ્થા સર્વે જૈનમુનિઓની હોય છે,–
તેમાં કોઈ અપવાદ નથી. જે કોઈ જૈનમુનિ હોય––આચાર્ય હોય, ઉપાધ્યાય હોય કે સાધુ હોય, ચોથા કાળના હોય
કે પંચમકાળના હોય, મહાવિદેહના હોય કે ભરતક્ષેત્રના હોય, જિનકલ્પી હોય કે સ્થવિરકલ્પી હોય, તે બધા ય
જૈનમુનિઓની દશા ઉપર કહ્યું તેવી જ હોય છે, તેમાં જો વિપરીતપણું હોય તો તે જૈનમુનિ નથી એમ સમજવું.
णमो लोए सव्व साहूणं––એમ કહ્યું તેમાં આવી દશાવાળા સર્વે સાધુઓનો સમાવેશ થાય છે, આનાથી જે
વિપરીત હોય તે કોઈનો તેમાં સમાવેશ થતો નથી.
[ધન્ય તે મુનિદશા!]
અહો! મુનિદશા તો અલૌકિક પદ છે, મુનિ તો પરમેષ્ઠી પદમાં ભળી ગયા છે.
આચાર્ય પરમેષ્ઠીને તથા ઉપાધ્યાય પરમેષ્ઠીને, ઉપર કહી તેવી મુનિદશા ઉપરાંત બીજી શું
વિશેષતા હોય છે તે હવે કહે છે.
[આચાર્ય પરમેષ્ઠી]
ઉપર બધા ય જૈનમુનિઓનું સ્વરૂપ બતાવ્યું, તેમનામાં સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રની અધિકતા વડે
પ્રધાનપદને પામીને જેઓ સંઘના નાયક થયા છે તે આચાર્ય છે. તે આચાર્ય પણ મુખ્યપણે તો
નિર્વિકલ્પસ્વરૂપાચરણમાં જ નિમગ્ન છે. અંતરમાં શુદ્ધોપયોગી વીતરાગચારિત્રની મુખ્યતા રાખીને જ વાત છે,
આચાર્યને પણ નિર્વિકલ્પ આનંદનો અનુભવ કરવો તે જ મુખ્ય આચરણ છે. પરંતુ કદાચિત્ અન્ય ધર્મલોભી
જિજ્ઞાસુ જીવોને દેખીને, કરુણાબુદ્ધિ થતાં તેમને ધર્મોપદેશ આપે છે, દીક્ષાગ્રાહક જીવોને દીક્ષા આપે છે. કોઈને
પરાણે સામેથી દીક્ષા નથી આપતા, પણ જે જીવ વૈરાગી થઈ દીક્ષા લેવા આવે છે તેની પાત્રતા જોઈને દીક્ષા આપે
છે. તથા જે જીવ પોતાના દોષ પ્રગટ કરીને પ્રાયશ્ચિત લેવા આવે છે તેને પ્રાયશ્ચિત આપે છે. આ રીતે, અંતરના
નિર્વિકલ્પ આનંદના આચરણપૂર્વક આવા દીક્ષા–શિક્ષા વગેરેનું આચરણ કરવા–કરાવવાવાળાં શ્રી આચાર્ય
પરમેષ્ઠી છે, તેમને અમારા નમસ્કાર હો!
• • •
[ઉપાધ્યાય પરમેષ્ઠી]
વળી, ઉપર કહી તેવી શુદ્ધોપયોગરૂપ મુનિદશામાં જે મુનિ ઘણા જૈનશાસ્ત્રના જ્ઞાતા હોઈ સંઘમાં પઠન–
પાઠનના અધિકારી બન્યા હોય––તે ઉપાધ્યાય છે. તે ઉપાધ્યાય સમસ્ત શાસ્ત્રના પ્રયોજનભૂત અર્થને જાણી,
એકાગ્ર થઈને પોતાના સ્વરૂપને ધ્યાવે છે, એટલે ઉપાધ્યાયને પણ સ્વરૂપના અધ્યયનની જ મુખ્યતા છે; પણ
જ્યારે સ્વરૂપમાં ઉપયોગ ન થંભે ત્યારે પોતે આગમને ભણે છે. તેમ જ ધર્મબુદ્ધિવાન અન્ય જીવોને ભણાવે છે.
એ પ્રમાણે પોતાના અંર્તસ્વરૂપમાં એકાગ્રતાના અભ્યાસની મુખ્યતાપૂર્વક, સમીપ વર્તી ભવ્ય જીવોને અધ્યયન
કરાવવાવાળા શ્રી ઉપાધ્યાય પરમેષ્ઠી છે, તેમને અમારા નમસ્કાર હો!
• • •
[સાધુ પરમેષ્ઠી]
શુદ્ધોપયોગરૂપ ચારિત્રના ધારક જૈનમુનિઓમાં, ઉપર કહેલ આચાર્ય કે ઉપાધ્યાય પદવીના ધારક
સિવાયના જે મુનિઓ છે તે બધા ય સાધુ છે; તે સાધુઓ શુદ્ધોપયોગ સાધન વડે પોતાના આત્મસ્વભાવને સાધે
છે; પરદ્રવ્યમાં ઈષ્ટ–અનિષ્ટપણું માનીને, પોતાનો ઉપયોગ ત્યાં ફસાય નહિ, તેમજ શુદ્ધોપયોગરૂપ જે દશા પ્રગટી
છે તેમાં ભંગ ન પડે––એ રીતે અંતરમાં એકાગ્રતા વડે ઉપયોગને સાધે છે, તથા તેના બાહ્યસાધનભૂત તપશ્ચરણ
વગેરે ક્રિયામાં પ્રવર્તે છે, કદાચિત્ ભક્તિ–વંદન–જાત્રા વગેરે કાર્યોમાં પણ પ્રવર્તે છે,–આવી જાતનો ભાવ તે
ભૂમિકામાં છઠ્ઠા ગુણસ્થાને હોય છે, પણ ત્યાં મુખ્યતા તો શુદ્ધોપયોગ વડે સ્વરૂપને જ સાધવાની છે.–આવા
સ્વરૂપના સાધક શ્રી