સ્વરૂપમાં લીનતાથી મુનિવરોને એવી સમાધિ થઈ ગઈ છે કે બધા જીવો પ્રત્યે અનુકંપા વર્તે છે,
આત્માના શાંતરસના વેદન આડે દુશ્મન પ્રત્યે પણ દ્વેષની વૃત્તિ ઊઠતી નથી; નિઃશંકાપણે મોક્ષમાર્ગને
સ્થાપે છે, વિપરીતતાનું ખંડન કરે છે, છતાં દ્વેષનો ભાવ નથી, વિરોધ કરનાર પ્રત્યે પણ દ્વેષ નથી.
અંતરમાં ચૈતન્યના આશ્રયે પોતાને આનંદ વર્તે છે, શાંતિના ધોરીમાર્ગે પોતે વિચરે છે.
અમે અમારા શાંતરસને પોષનારા, ત્યાં વચ્ચે આવા અશાંતિના પ્રસંગ ન હોય. આવા પ્રસંગ બને
ત્યાં અમારો આહાર ન હોય. આગ લાગી હોય એવા પ્રસંગે પણ મુનિ આહાર ન લ્યે. અરે! અમે તો
શાંતરસ વડે સંસારના દાવાનળને ઓલવનારા, ત્યાં આવા અગ્નિના પ્રસંગે અમારે આહાર ન હોય.
અમે તો આત્માના અતીન્દ્રિયઆનંદનું ભોજન કરનારા! આ રીતે ચૈતન્યના અવલંબનપૂર્વક
આહારની વૃત્તિ છૂટી જાય છે. આવા મુનિવરોને એષણા સમિતિ હોય છે.
આત્માના અતીન્દ્રિય આનંદમાં તેમનું વલણ નમી ગયું છે, માતાએ જન્મેલા નાનકડા બાળક જેવી
નિર્દોષ તેમની આકૃતિ છે. આવા મુનિ જંગલમાંથી આહાર માટે ગામમાં પધારતા હોય, –ત્યાં જાણે કે
સિદ્ધભગવાન ગામમાં પેસતા હોય!! જેમ આત્માના ભાન વગરના જીવોને ‘ચલ શબ’ –ચાલતાં
મડદાં કહ્યાં છે, તેમ ચૈતન્યને સાધનારા સંતો જાણે કે ‘ચાલતા સિદ્ધ’ છે; તેઓ પગલાં ભરતા હોય
ત્યાં જાણે કે પોતાની સિદ્ધદશા લેવા માટે ચાલ્યા જતા હોય! આવો વીતરાગી મુનિઓનો માર્ગ છે.
વીતરાગમાર્ગમાં મુનિવરોની આવી અદ્ભુતદશા હોય છે.
ભીખારીઓનો માર્ગ છે. મુનિઓ તો સિંહ વૃત્તિવાળા હોય છે. જેમ સિંહ સામાને પૂછતો નથી કે ‘તને
મારું? ’ તેમ વીતરાગમાર્ગના મુનિવરો આહાર માટે કદી યાચના કરતા નથી. નિસ્પૃહ મુનિવરો કદી
માંગે નહિ પણ ભક્તો ઘણા બહુમાનપૂર્વક વિધિથી આહાર આપે. ભરતચક્રી જેવા પણ ભોજન
સમયે મુનિવરોને આહારદાન માટે પ્રતીક્ષા કરતા કે અહો! કોઈ મુનિરાજ પધારે! તો મારા આંગણે
આહાર માટે પડગાહન કરું! આમ ભક્તો દ્વારા ભક્તિપૂર્વક હાથમાં દેવામાં આવેલો નિર્દોષ આહાર
જ મુનિઓ લ્યે છે.
ધ્યાનરૂપ જે તપ, તેના વડે તપસ્વી મુનિરાજ દેદીપ્યમાન એવી મુક્તિવારાંગનાને પ્રાપ્ત કરે છે.