: 200 : ātmadharma : 140
prashna :– ‘kāraṇashuddhaparyāyanī āvī spaṣhṭatā ā niyamasāramān ja kem āvī?’
uttar :– ā niyamasāramān mukhyapaṇe mokṣhamārganun ne mokṣhanun kathan chhe, te banne shuddhaparyāyo chhe tethī te
shuddhaparyāyarūpī kāryanī sāthe tenā kāraṇarūp ‘kāraṇashuddhaparyāy’nī vāt ā niyamasāranī ṭīkāmān spaṣhṭa āvī chhe.
niyamasār eṭale niyamathī kartavya; shun kartavya? ke shuddharatnatray te kartavya chhe. te shuddha kāryanā kāraṇarūp
‘kāraṇashuddhaparyāy’ batāvīne ṭīkākāre adbhut vāt karī chhe. dravya sāthe sadā abhed evī ā ‘kāraṇashuddhaparyāy’ te
nikaṭanun kāraṇ chhe, te kāraṇanā avalambane mokṣhamārganun shuddhakārya pragaṭe chhe. ‘shuddhakāraṇ’nā mananathī ‘shuddhakārya’ pragaṭe chhe.
ṭīkākāre sharūātanā maṅgalācharaṇamān pāñchamā shlokamān kahyun hatun ke ā paramāgamanā arthasamūh guṇanā
dharanār gaṇadharothī rachāyelā chhe ne shrutadharonī paramparāthī sārī rīte vyakta karāyelā chhe; eṭale gaṇadharādi
guruonī paramparāthī mane je artho maḷyā chhe te ja hun kahīsh.
vaḷī 100mī gāthānī ṭīkāmān kahe chhe ke ‘sākṣhāt shuddhopayoganī sanmukh je hun, paramāgamarūpī puṣhparas
jenā mukhamānthī jhare chhe evo padmaprabh, tenā shuddhopayogamān paṇ te paramātmā rahelo chhe.’ ṭīkākār munirāj kahe
chhe ke mārā mukhamānthī paramāgamarūpī puṣhpano ras jhare chhe, eṭale ā je ṭīkā rachāy chhe te paramāgamano nīchoḍ
chhe, paramāgamano sār chhe.
juo, ā rachanā! ā koī sādhāraṇ puruṣhanī rachanā nathī, paṇ gaṇadharaparamparāthī āvelī ne chhaṭhṭhā–sātamā
guṇasthāne jhūlatā muninā anrtaanubhavamānthī nīkaḷelī alaukik rachanā chhe. pote na samajī shake tethī ṭīkākārano
doṣh kāḍhe te to mahā mūḍhatā ane svachchhand chhe. bhāī! sādhāraṇ jīvothī munionān hr̥uday ukelavān mushkel chhe.
ahīn ‘niyamasār’ eṭale svabhāvaratnatray, tenī vāt chāle chhe.
svabhāvaratnatray be prakāre chhe––
(1) kāryarūp svabhāvaratnatray,
(ra) kāraṇarūp svabhāvaratnatray;
(1) samyagdarshan–gnān–chāritrarūp mokṣhamārganā je ratnatray chhe te kāryarūp chhe, tene ‘kāryaniyam’ kahe chhe;
ane (ra) te mokṣhamārganā kāraṇarūp evā kāraṇasvabhāv ratnatray chhe. te trikāḷ chhe, tene ‘kāraṇaniyam’ kahe chhe.
kevo chhe te kāraṇaniyam? sahaj paramapāriṇāmikabhāve sthit chhe ane svabhāvaanantachatuṣhṭayasvarūp chhe.
juo, ā kāraṇ! mokṣhamārgarūpī je kārya tenun ā kāraṇ chhe. kāraṇaniyam kaho ke kāraṇ–shuddhaparyāy
kaho,– banne ek ja chhe. ‘kāraṇashuddhaparyāy’ne ‘pūjit pañchamabhāv pariṇati’ paṇ kaheshe; ahīn tene
‘shuddhagnānachetanāpariṇām’ kahyā chhe. ahīn mātra ‘shuddhagnān’ athavā ‘shuddhagnānachetanā’ em na kahetān ‘pariṇām’
shabda sāthe mūkīne ‘shuddhagnānachetanāpariṇām’ kahyā chhe. ‘pariṇām’ kahyā chhatān te kṣhaṇik utpādavyayarūp nathī paṇ
ekarūp pāriṇāmikabhāve chhe; te mokṣhamārgarūp nathī paṇ tenā dhruv kāraṇarūp chhe. kāryasvabhāvaratnatrayarūp
mokṣhamārga to kṣhāyik vagere bhāve chhe ne kāraṇasvabhāvaratnatrayarūp je ā ‘shuddhagnānachetanāpariṇām’ te to sahaj
pāriṇāmikabhāvarūp chhe.
• vyavahār ratnatrayanā je rāgādi vibhāv chhe te to mokṣhamārga nathī ne mokṣhamārganun kāraṇ paṇ nathī;
• ā kāraṇasvabhāvaratnatray te mokṣhamārga nathī, parantu mokṣhamārganun kāraṇ chhe eṭale tene ‘kāraṇaniyam’
kahevāy chhe
• kāraṇaniyamanā āshraye je shuddharatnatrayaparyāy pragaṭe te mokṣhamārga chhe, tene kāryaniyam kahevāy chhe.
• mokṣhamārgarūp je kāryaniyam shuddharatnatrayaparyāy chhe te to dravyano āshray karīne navī ūpajī chhe. tyāre
ā shuddhagnānachetanāpariṇāmarūp je kāraṇaniyam (arthāt kāraṇashuddhaparyāy) chhe te kāī dravyano āshray karīne
navo pragaṭyo em nathī, te to dravyasvabhāvamān param pāriṇāmikabhāve sadāy sthit ja chhe. navun pragaṭavāpaṇun
temān nathī paṇ tenun bhān karanār jīvane mokṣhamārga navo pragaṭe chhe. jagatamān to mokṣhamārga anādianant chālī
ja rahyo chhe paṇ te jīvane potāne māṭe mokṣhamārganī navīn sharūāt thaī chhe.
jem samudramān pāṇīnā daḷanī sapāṭī ek sarakhī hoy chhe tem ātmāmān kāraṇashuddhaparyāy sadā ek sarakhī