કે ‘આ ધર્મ આ આત્માનો છે’ . આ રીતે નયનું ધ્યેય પણ શુદ્ધઆત્માને જ લક્ષમાં લેવાનું છે; આ એકેય નયમાં
પરાશ્રય કરાવવાનું ધ્યેય નથી.
સમ્યગ્દર્શનાદિ ગુણ પ્રગટે નહિ. વળી કેટલાક લોકો એમ કહે છે કે ‘સામો જીવ ભલે મિથ્યાદ્રષ્ટિ કે ગમે તેવો
હોય, પણ આપણે કોઈને ખોટા ન કહેવા, આપણે તો બધામાંથી ગુણ ગ્રહણ કરવા.’ –તો આનું નામ કાંઈ
ગુણગ્રાહીપણું નથી, એ તો ચોકખો વિનયમિથ્યાદ્રષ્ટિ છે, સાચા ખોટાનો પણ તેને વિવેક નથી. શ્રીગુરુએ જે રીતે
કહ્યું તે રીતે સમજીને પોતાના સ્વભાવના અવલંબને સમ્યગ્દર્શનાદિ પ્રગટ કરવા તેનું નામ ગુણગ્રાહીપણું છે.
ગુણને ગ્રહણ કરવાનો સ્વભાવ તો મારો છે–એમ જો સ્વાશ્રયની દ્રષ્ટિ રાખીને કહે તો તેને ગુણીનય સાચો છે.
અહીં તો ચારે પડખાથી સ્વાશ્રયનું જ પોષણ છે. અહો! યથાર્થદ્રષ્ટિ રાખીને કોઈપણ પડખેથી જુઓ તો
આત્મામાં કેવળજ્ઞાનનો કંદ ઊભો થાય છે. આત્માને જોનારું જે શ્રુતજ્ઞાન છે તે અનંતનયોવાળું છે, તેમાંથી
કોઈપણ નય વડે આત્માને જુઓ તો આત્મા અનંતગુણનો પિંડ શુદ્ધચૈતન્યમૂર્તિ જ દેખાય છે.
દર્શનસારમાં દેવસેનાચાર્યે પણ કહ્યું છે કે “શ્રી સીમંધર સ્વામી પાસેથી મળેલા દિવ્ય જ્ઞાન વડે શ્રી પદ્મનંદીનાથે
અર્થાત્ શ્રી કુંદકુંદાચાર્યદેવે બોધ ન આપ્યો હોત તો મુનિજનો સાચા માર્ગને કેમ જાણત?” આવા ગુણીનય
વખતે ધર્મીને અંતરમાં ભાન છે કે ગુણોનું ગ્રહણ કરે એવો ધર્મ તો મારો પોતાનો છે. ધર્મને જોનાર નય તે
વર્તમાન જ્ઞાન છે, વર્તમાન દ્વારા ત્રિકાળીસ્વભાવને જોવો, ધર્મ દ્વારા ધર્મીને લક્ષમાં લેવો, તે નયનું ફળ છે. મૂળ
ધ્યેય તો અખંડાનંદ ધુ્રવ ચૈતન્યસ્વરૂપ શુદ્ધ આત્મા છે, તેના જ અવલંબને સમ્યગ્દર્શન છે, તેના જ અવલંબને
સમ્યગ્જ્ઞાન છે, તેના જ અવલંબને સમ્યક્ચારિત્ર છે, તેના જ અવલંબને પૂર્ણ વીતરાગતા ને કેવળજ્ઞાન છે. ગમે
તે નયથી ગમે તે ધર્મનું વર્ણન હોય, પણ આ મૂળ ધ્યેયને લક્ષમાં રાખીને જ બધી વાત છે.
ભલે નિમિત્તથી હોય, પણ દ્રષ્ટિમાં તો શુદ્ધચૈતન્યદ્રવ્યનો જ આશ્રય ધર્મીને હોય છે. ગુણીનયના દ્રષ્ટાંતમાં શિક્ષક
વડે કુમારને કેળવણી આપવાનું કહ્યું, પણ તે કેળવણી લેનાર તો કુમાર છે ને? કુમારમાં તે ગ્રહણ કરવાની
તાકાત છે; તેમ સિદ્ધાંતમાં પણ સમજવું કે–ગુરુ શિખવે છે ને શિષ્ય તે પ્રમાણે ગુણનું ગ્રહણ કરે છે, ત્યાં ગુણનું
ગ્રહણ કરવાનો ધર્મ શિષ્યનો છે. શિષ્ય જ પોતાની તાકાતથી ગુરુનો ઉપદેશ ઝીલીને ગુણનું ગ્રહણ કરે છે. કોઈ
પણ નયથી આત્માના ધર્મને જુએ તો ત્યાં એક ધર્મને જુદો પાડીને જોવાનું ધ્યેય નથી પણ શુદ્ધચૈતન્યસ્વરૂપ
નિજ આત્મા દેખાય છે.
પણ તે ધર્મ તો આત્માનો પોતાનો જ છે.
રહેવાનો ધર્મ જીવમાં છે, તેનું વર્ણન હવે ‘અગુણીનય’ થી કહે છે.