મિથ્યાત્વનો ઉત્પાદ રહે જ નહિ.
કરે છે. એટલે નિમિત્ત આવે તો પર્યાય થાય ને નિમિત્ત ન આવે તો ન થાય–એ વાત રહેતી નથી. આવા
સ્વભાવની શ્રદ્ધા થતાં જ્ઞાતાદ્રષ્ટાપણાનો વીતરાગભાગ પ્રગટે છે, પર્યાયના ક્રમને ફેરવવાની કે રાગના
કર્તાપણાની બુદ્ધિ રહેતી નથી. ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવત્વશક્તિમાં ક્રમ–અક્રમપણું આવે છે, તે ક્રમ–અક્રમપણાની પ્રતીત
એકલી પર્યાયને જોવાથી થઈ શકે નહિ, અનંતશક્તિવાળા સ્વભાવ સામે જોવાથી જ ક્રમ–અક્રમપણાની પ્રતીત
થાય છે, ને એવી પ્રતીત કરનારને પર્યાયબુદ્ધિ રહેતી નથી. આ રીતે પર્યાયબુદ્ધિનો નાશ ને સ્વભાવબુદ્ધિની
ઉત્પત્તિ તે આ શક્તિઓની સમજણનું ફળ છે.
ભિન્ન છે. મન–વાણી–દેહ–લક્ષ્મી વગેરેના ઉત્પાદ–વ્યયનો આત્મામાં અભાવ છે, તે જડના ઉત્પાદ–વ્યય
આત્માથી જુદા છે, એટલે તેનાથી આત્મામાં કાંઈ થતું નથી, ને આત્મા તેનું કાંઈ કરતો નથી. શરીર–લક્ષ્મી
વગેરે જડનો સદુપયોગ કરીને હું ધર્મ પામું–એ વાત પણ રહેતી નથી. કોઈ એમ વિચારે કે સસલાનાં શીંગડામાં
હું સુંદર કારીગરી કરું! –તો તે તેની ભ્રમણા છે, કેમકે સસલાના શીંગડાંનો અભાવ છે. જેમ સસલામાં
શીંગડાંનો અભાવ છે તેમ આત્મામાં દેહાદિ જડનો અભાવ છે, એટલે તે દેહાદિના સદુપયોગ વડે ધર્મ કરું–એ
પણ અજ્ઞાનીની ભ્રમણા જ છે.
ક્રિયાનું અભિમાન કરીને, પોતાના અનંતગુણોનો અનાદર કરતો થકો અનાદિથી વિકારમાં જ વર્તે છે, તેમાં
આત્માની પ્રસિદ્ધિ નથી. પોતાના ગુણ–પર્યાયમાં અભેદ થઈને વર્તે તે આત્મા છે. આત્મા ને તેના ગુણ–પર્યાય
વચ્ચે ખરેખર ભેદ નથી, અનાદિથી પોતાના ગુણ–પર્યાયમાં ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવપણે આત્મા વર્તી જ રહ્યો છે, પણ
અજ્ઞાની તેની સામે જોતો નથી તેથી વિકારપણે પરિણમે છે. પોતાના સ્વભાવ સન્મુખ થઈને નિર્મળદશારૂપે
પરિણમવું ને મલિનતાનો નાશ કરવો તથા ધુ્રવપણે ટકી રહેવું–તે આત્માની ફરજ છે, ફરજ કહો કે મોક્ષનો
ઉપાય કહો, અજ્ઞાની આવી ફરજ ચૂકીને વિકારપણે પરિણમે છે, પણ પરમાં તો કંઈ પણ ફરજ તે પણ બજાવી
શકતો નથી. વસ્તુના ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવસ્વભાવને બરાબર સમજે તો બધા ગોટા નીકળી જાય. વસ્તુના
સ્વભાવના સ્વીકાર વગર કોઈ રીતે ધર્મ થાય નહિ ને મિથ્યાત્વાદિ પાપ મટે નહિ.
તે બહુજ હળવા છે, અનંતગુણના આદર પાસે તેની કાંઈ ગણતરી નથી; અને અજ્ઞાની જીવ આત્મસ્વભાવના
અનંતગુણનો અનાદર કરીને ક્ષણિક વિકારનો આદર કરે છે તે જીવ પુણ્ય પરિણામ કરતો હોય તોપણ તે
વખતેય ધર્મના અનાદરનું અનંતું પાપ તે સેવી જ રહ્યો છે. મૂળ ધર્મ શું છે ને મૂળ પાપ શું છે તે સમજ્યા વગર
જીવોનો મોટો ભાગ પુણ્યમાં કે બહારની ક્રિયામાં જ ધર્મ માનીને અટકી રહ્યો છે. અહીં આચાર્યદેવ સમજાવે છે કે
ભાઈ! અનંતગુણનો આધાર એવો તારો આત્મસ્વભાવ છે તેનો આદર કરવો તે જ મૂળ ધર્મ છે, ને તે
સ્વભાવનો અનાદર એ જ મહાન પાપ છે. સ્વભાવના આધારે વિકાર ટળે છે તેને બદલે વિકારના આધારે
વિકારને ટાળવા માંગે છે તે મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ પોતાના સ્વભાવનો તિરસ્કાર કરી રહ્યો છે.