ઉત્પત્તિ થતી નથી, માટે પર્યાયનું લક્ષ પણ હિતનું કારણ નથી. પૂર્ણ શક્તિથી ભરેલો ધુ્રવસ્વભાવ છે તેના લક્ષે જ
સમ્યગ્દર્શનાદિ નિર્મળપર્યાય પ્રગટે છે ને તે જ હિતરૂપ છે. અહીં આચાર્ય ભગવાન આત્માની શક્તિઓ બતાવીને
તેનો જ આશ્રય કરાવવા માંગે છે.
છૂટીને, અનંત ગુણના પિંડરૂપ અખંડ સ્વભાવ ઉપર દ્રષ્ટિ થંભે છે, ને તે દ્રષ્ટિમાં ક્રમે ક્રમે નિર્મળ પર્યાયોની
ઉત્પત્તિ થાય છે. –આનું નામ સાધકદશા ને આ મોક્ષનો માર્ગ!
થઈ જાય તો અલ્પકાળમાં તે જીવની મુક્તિ થયા વગર રહે નહિ. ‘મારો સ્વભાવ શું છે’ એમ લક્ષ કરીને જીવે
–પોતાના ઘરનું કરીને બેસાડયું નથી.
જાય. –પણ એમ કદી બનતું નથી. ‘પર્યાય’ નવી ઉત્પન્ન થાય છે ને તેનો નાશ થાય છે. પણ ગુણ કદી નવા
ઉત્પન્ન થતા નથી તેમજ તેનો કદી નાશ થતો નથી. ગુણો તો વસ્તુનિષ્ઠ છે, વસ્તુમાં અનાદિઅનંત વસેલા છે.
થાય પણ તેના પર્યાયોનો નાશ થાય. જેમકે જીવમાં સિદ્ધ પર્યાયની ઉત્પત્તિ નવી થાય, ને સંસારપર્યાયનો નાશ
થાય, પણ કાંઈ જીવદ્રવ્ય કે તેના જ્ઞાનાદિગુણો નવા ઉત્પન્ન ન થાય, તેમજ તેનો નાશ ન થાય; તે તો સિદ્ધદશા
વખતે કે સંસારદશા વખતે એકરૂપ ધુ્રવ રહે છે. આવો ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવત્વ સ્વભાવ છે.
સાથે વર્તતી નથી, એવો જ તેનો પર્યાયસ્વભાવ છે. હાર ભાંગીને મુગટ થયો, ત્યાં તે અવસ્થા સોનીએ નથી
બનાવી, પણ સોનાના જ ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવ સ્વભાવને લીધે તેનામાં મુગટ અવસ્થાની ઉત્પત્તિ ને હાર
અવસ્થાનો વ્યય તથા સોનાની ધુ્રવતા છે. વસ્તુના ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવસ્વભાવને જે નથી જાણતો તે જ બીજાને
લીધે અવસ્થા થવાનું માને છે, તેની માન્યતા વસ્તુસ્વભાવથી વિપરીત છે એટલે કે ખોટી છે.
અવસ્થાને ઈચ્છે છે તેને તે અવસ્થાનો વ્યય થતાં દ્વેષ થાય છે, જે પુરુષ મુગટ–અવસ્થાને ઈચ્છે છે તેને તે
અવસ્થાની ઉત્પત્તિ થતાં રાગ થાય છે, પણ જે પુરુષ સોનાની ધુ્રવતાને દેખે છે તેને તે સંબંધી રાગદ્વેષ થતો નથી
કેમકે સોનું તો હાર વખતે કે મુગટ વખતે તેટલું ને તેટલું ધુ્રવ છે. તેમ આત્માના ધુ્રવ જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવના
આશ્રયે વીતરાગતા થાય છે, ને ક્ષણિક પર્યાયના ઉત્પાદ–વ્યયના લક્ષે તો રાગ–દ્વેષ થાય છે.