જાતના મોહને લીધે જ તે દુઃખી છે. ‘મોહ ટળે તો દુઃખ મટે.’
(૬) પ્રશ્નઃ– એક મકાન ચણાતું હોય, ત્યાં કોઈ સમકિતી ઊભા હોય ને તેના હાથ ઉપર ઈંટ પડે તો તેને
દુઃખ થાય કે નહીં?
ઉત્તરઃ– પ્રથમ તો સમ્યગ્દ્રષ્ટિ કે મિથ્યાદ્રષ્ટિ કોઈને પણ ઈંટ પડવાને કારણે દુઃખ થતું નથી; દુઃખ થાય તો તે
પોતાના ભાવને કારણે થાય છે.
હવે સમકિતીને તે વખતે પોતાની સહન શક્તિની કચાસને કારણે (નહિ કે ઈંટને કારણે) ‘જરાક’
અણગમારૂપ દ્વેષભાવ આવી જાય તો તેને તે દ્વેષભાવ પૂરતું ‘અલ્પ’ દુઃખ છે. ‘જરાક’ અણગમો અને ‘અલ્પ’
દુઃખ કહેવાનું કારણ એ છે કે સમ્યગ્દ્રષ્ટિને મિથ્યાત્વનો અભાવ હોવાથી તેને અનંતાનુબંધી દ્વેષ નથી તેમ જ
મિથ્યાત્વજનિત મહાદુઃખ પણ નથી. તેનો દ્વેષ, ઈંટને દુઃખનું કારણ માનીને નથી થયો.
મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવને અણગમો થાય ત્યાં તે ઈંટને દુઃખનું કારણ માનીને દ્વેષ કરતો હોવાથી, તેનો તે દ્વેષ
અનંતાનુબંધી છે અને મિથ્યાત્વસહિતના દ્વેષથી તે મહાદુઃખી છે. અરે! કદાચ તે મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ તે વખતે દ્વેષ ન
કરે, અને “આ ઈંટ પડી તે દુઃખનું કારણ હતું છતાં મેં તે સહન કરી લીધું” એમ માનીને સહન કરી લ્યે, તો પણ
પરદ્રવ્યને દુઃખનું કારણ માન્યું તે અભિપ્રાય જ અનંત દુઃખથી ભરેલો છે, મિથ્યા અભિપ્રાયને લીધે તે મહાદુઃખી
જ છે.
એ વાત તો પહેલાં જ સ્પષ્ટ કરી લીધી છે કે –પરદ્રવ્ય તો જ્ઞાનીને કે અજ્ઞાનીને કોઈને દુઃખનું કારણ નથી.
તારા અતીન્દ્રિય – આનંદનું ધામ
(વીર સં. ૨૪૮૧ વૈશાખ સુદ એકમના રોજ પ્રવચનસાર ગા. ૨૬ ના પ્રવચનમાંથી)
આચાર્ય ભગવાન આત્માના અતીન્દ્રિયઆનંદમાં ઝૂલી રહ્યા છે......
અતીન્દ્રિયઆનંદમાં ઝૂલતાં એ સંતોની વાણીમાં પણ અતીન્દ્રિયઆનંદ નીતરી રહ્યો
છે... .... ....
રે ભાઈ! તને એમ નથી લાગતું કે આત્મામાં અંદર જોતાં શાંતિનું વેદન
થાય છે ને બહારમાં દ્રષ્ટિ કરતાં અશાંતિ વેદાય છે!! માટે નક્કી કર કે શાંતિનું –
સુખનું–આનંદનું ક્ષેત્ર તારામાં જ છે, તારાથી બહાર કયાંય સુખ શાંતિ કે આનંદ
નથી...નથી...ને નથી
– પૂ. ગુરુદેવ.
*
આત્માનો જ્ઞાનસ્વભાવ છે, જિનવર ભગવાનને તે જ્ઞાન સ્વભાવ પૂરેપૂરો ખીલી ગયો છે, તેથી ભગવાન
સમસ્ત પદાર્થોને જાણે છે. સમસ્ત પદાર્થોને જાણવા છતાં ભગવાન પોતાના સ્વરૂપમાંજ સ્થિત રહે છે. આત્માના
આનંદસ્વભાવનો દાખલો આપીને અહીં આચાર્યદેવ તે વાત સમજાવે છે.
જેટલા ક્ષેત્રમાં સુખનું સંવેદન થાય છે તેવડો જ આત્મા છે, અને તે આત્મા જેવડું જ જ્ઞાન છે. હે જીવ!
જેટલા ક્ષેત્રમાં આનંદનું વેદન થાય છે તેટલા ક્ષેત્રમાં જ તું છો. તારા ક્ષેત્રથી બહાર તારો આનંદ નથી. આત્માને
પોતાના અસંખ્ય પ્રદેશોમાં જ આનંદનું વેદન થાય છે, તે આનંદોનો વિસ્તાર થઈને કાંઈ બહારમાં ફેલાતો નથી,
પ્રથમ ભાદરવોઃ ૨૪૮૧
ઃ ૨૬પઃ