: ૩૦૪ : : આસો: ૨૪૮ :
આવી છે. દિવ્યજ્ઞાની પ્રભુતા!
(શ્ર પ્રવચનસર ગ. ૩૯ ન પ્રવચનમથ; વર સ. ૨૪૮૧ વશખ વદ ૪)
(૧) આત્માનો જ્ઞાન ને આનંદ સ્વભાવ છે, તેમાંથી સમ્યક્ જ્ઞાન અને આનંદની વ્યક્ત દશા
થવી તેનું નામ ધર્મ છે.
(૨) આત્મા સ્વયંસિદ્ધ વસ્તુ અનાદિઅનંત છે, કોઈ તેનો બનાવનાર નથી; તે જ્ઞાન ને
આનંદસ્વરૂપ સ્વતઃસિદ્ધ વસ્તુ છે. એકેક આત્મા સ્વતંત્ર પોતાના સ્વભાવથી પરિપૂર્ણ છે.
(૩) આત્મા વસ્તુપણે કાયમ ટકીને તેની અવસ્થા ક્ષણે ક્ષણે નવી નવી થયા કરે છે; એટલે
કાયમ ટકીને ક્ષણે ક્ષણે બદલવું–એવો તેનો અનેકાન્તસ્વભાવ છે.
(૪) આત્માનો જ્ઞાનસ્વભાવ છે; દ્રવ્યમાં શક્તિરૂપ સર્વજ્ઞસ્વભાવ ત્રિકાળ છે, તેમાંથી
પર્યાયમાં સર્વજ્ઞતા પ્રગટે તે કેવળજ્ઞાન છે. તે કેવળજ્ઞાનના દિવ્યસામર્થ્યનું આ વર્ણન ચાલે છે.
(૫) અરિહંત ભગવંતોને કેવળજ્ઞાન સાથે પૂરો આનંદ હોય છે; ભગવાનના કેવળજ્ઞાનને
ઓળખીને ‘नमो अरहंताणं’ કરે તો તે સાચા નમસ્કાર છે. અરિહંત ભગવાનનું નામ લ્યે પણ
ભગવાનના કેવળજ્ઞાનને ઓળખે નહિ તો તેણે અરિહંતને ખરા નમસ્કાર કર્યા નથી.
(૬) કેવળજ્ઞાનના નિર્ણયમાં જ્ઞાનસ્વભાવનો નિર્ણય છે; જ્ઞાનસ્વભાવનો નિર્ણય કરીને તે
તરફ ઝૂક્યો તે જ મોક્ષમાર્ગનો પુરુષાર્થ છે.
(૭) હું જ્ઞાન છું, જ્ઞાન જ મારો પરમ સ્વભાવ છે–એવા નિર્ણય વગર કોના આધારે ધર્મ
કરશે? જ્ઞાનસ્વભાવમાં એકાગ્રતારૂપ ક્રિયા તે જ ધર્મની ક્રિયા છે. જ્ઞાનનો જ જેને નિર્ણય નથી તેને
ધર્મની ક્રિયા હોતી નથી.
(૮) એવી અખંડિત પ્રતાપવંતી જ્ઞાનની સંપદા છે કે પોતાની પ્રભુતાના જોરથી એક સાથે
બધા પદાર્થોને પોતાના જ્ઞેય બનાવી લ્યે છે. –દિવ્યજ્ઞાનનું આવું સામર્થ્ય છે. જો એક સાથે સમસ્ત
જ્ઞેયોને પહોંચી વળવાનું જ્ઞાનમાં સામર્થ્ય ન હોય તો એ જ્ઞાનને ‘દિવ્ય’ કોણ કહે?
(૯) દિવ્યજ્ઞાનની એવી પ્રભુતા ખીલી નિકળી છે કે આ જીવની ભવિષ્યની મોક્ષ પર્યાય
અત્યારે થઈ ન હોવા છતાં તે મોક્ષપર્યાયને પણ તે દિવ્યજ્ઞાન વર્તમાનમાં પ્રત્યક્ષ જાણી લ્યે છે; એ
પ્રમાણે ત્રણેકાળના સમસ્ત જ્ઞેયોને પ્રત્યક્ષ જાણી લે છે.
(૧૦) આવા દિવ્યજ્ઞાન સામર્થ્યનો જેણે નિર્ણય કર્યો તે રાગનો કે અલ્પજ્ઞતાનો આદર ન
કરે, જ્ઞાનસ્વભાવનો જ આદર કરે. –આ રીતે તેને સાધકભાવ શરૂ થઈ જાય છે,–તે ‘સર્વજ્ઞનો નંદન’
થાય છે.
(૧૧) દિવ્ય કેવળજ્ઞાનમાં ત્રણકાળની સમસ્ત પર્યાયો એકસાથે અક્રમે જણાઈ જાય છે એ જ