साधनारा जीवो अनादिकाळथी थता ज आवे छे ने अनंतकाळ पछी पण थया ज करशे, एटले सामान्यपणे
मोक्षमार्ग (साधकपर्याय) जगतमां अनादिअनंत छे, कदी तेनो अभाव नथी.
(३) वळी ए ज रीते सामान्यपणे संसारपर्याय पण जगतमां अनादिअनंत छे. वस्तुस्वरूप नक्की
करनारने पोतामां संसारनो छेडो आवी जाय ने पोतानी साधकदशा के सिद्धदशा नवी शरू थाय, एटले व्यक्तिगतरूपे
संसारपर्याय ‘अनादि–सांत’ छे, पण जगतमां तो संसार पर्यायवाळा जीवो अनादिअनंत रहेवाना ज छे.
आ रीते मोक्ष, मोक्षमार्ग ने संसार ए त्रणे प्रकारनी पर्यायो जगतमां सामान्यपणे अनादिअनंत वर्ते छे.
हवे आपणे तो अहीं कारणशुद्धपर्यायनुं अनादिअनंतपणुं बताववुं छे.
(४) जेम मोक्ष, मोक्षमार्ग ने संसार ए त्रणे विशेष पर्यायो जगतमां ‘सामान्यपणे अनादिअनंत’ वर्ते
छे, तेम आ ‘कारणशुद्धपर्याय’ एकेक जीवमां अनादिअनंत वर्ते छे, अने संसार–मोक्षरूप विशेष पर्यायोनी
अपेक्षाए ते ‘सामान्य’ छे. दरेक जीवमां अनादिअनंत सद्रशपणे ते वर्ते छे.
जगतमां जीववस्तु अनादिअनंत.
तेनो चैतन्यगुण अनादिअनंत.
शुद्धसिद्धपर्याय सामान्यपणे (सर्वजीवोनी अपेक्षाए)
अनादि अनंत.
साधकपर्याय सामान्यपणे अनादिअनंत.
संसारपर्याय सामान्यपणे अनादिअनंत.
तेम आ कारणशुद्धपरिणति एकेक जीवमां अनादिअनंत छे. सिद्धपरिणति जगतमां अनादिअनंत प्रगट छे,
त्यारे कारणशुद्धपरिणति एकेक जीवमां अनादिअनंत रहेली छे. आत्माना परम स्वभावनी अपेक्षाए ते ‘विशेष
परिणति’ छे, पण औदयिकादि चार भावोनी अपेक्षाए ते सामान्य छे.
एक तरफ जुओ तो जगतमां सिद्ध, साधक ने संसारपर्यायो अनादिअनंत वर्ती ज रही छे; त्यारे बीजी तरफ
जुओ तो आत्मामां शुद्धद्रव्य शुद्धगुण ने शुद्धपरिणति (कारणशुद्धपर्याय) त्रणे अभेदपणे अनादि अनंत वर्ती ज रह्या छे.
जगतमां सिद्धदशारूपी शुद्धकार्य अनादिअनंत छे, तो ते शुद्धकार्यनुं शुद्धकारण पण दरेक जीवमां अनादि अनंत
रहेलुं ज छे. ते कारणनी शुद्धतानुं भान करतां तेना आश्रये साधकदशा ने सिद्धदशारूपी निर्मळ कार्य प्रगटी जाय छे.
व्यक्तिअपेक्षाए अर्थात् एक मोक्षगामी जीवनी अपेक्षाए–
संसारपर्याय अनादि–सांत,
मोक्षमार्गपर्याय सादि–सांत,
मोक्षपर्याय सादि–अनंत,
–एम पर्यायना त्रण प्रकारो पडे छे. पण सामान्यपणे एटले के सर्वे जीवोनी अपेक्षाए तो ए त्रणे प्रकारनी
पर्यायो जगतमां अनादिअनंत छे. कार्यपर्यायनुं आ रीते अनादिअनंतपणुं छे, तो तेनी साथे कारणशुद्धपर्यायनुं पण
अनादिअनंतपणुं एकेक जीवमां छे–ते अहीं बताववुं छे.
‘कारण’ तो सदाय शुद्धपणे वर्ते छे, पण ते कारणनुं अवलंबन लईने ज्यां शुद्धकार्य थतुं होय त्यां खबर
पडी के अहो! मारुं कारण तो आ छे! कारणनुं अवलंबन लेनार जाग्यो–एटले के कार्य प्रगटयुं त्यारे कारणना
महिमानी खबर पडी, अने तेणे कारण साथे कार्यनी अपूर्व संधि करी.
‘कारण अपेक्षाए शुद्धता’ तो व्यक्तिदीठ अनादिअनंत वर्ते छे, पण कार्यमां शुद्धता नवी करवानी छे.
जगतमां सामान्यपणे शुद्धकार्य अनादिअनंत वर्ते छे, पण व्यक्तिअपेक्षाए पोताने शुद्धकार्य नवुं करवानुं छे. ‘कार्य’
तो नवुं करवानुं छे एटले एकेक जीवमां ते अनादिअनंत न होय. जो कार्य अनादिअनंत शुद्ध होय तो पछी करवानुं
शुं रह्युं? कारण सदाय शुद्ध छे तेनुं भान करीने तेना आश्रये शुद्धकार्य (सम्यग्दर्शन–ज्ञान–चारित्र) प्रगट करवुं ते
मोक्षमार्ग छे.
‘नियमसार’ ते शुद्धपर्याय छे, ते पर्यायनी सामे तेना शुद्धकारण तरीके अहीं कारणशुद्धपर्याय बताववी छे. ‘नियम’
ः २२ः आत्मधर्मः १४६