kahetAn mokShamArgarUpI kArya, tenun sAkShAt–sIdhun–najIkanun kAraN koN te ahIn batAvavun chhe.
jagatamAn sauthI pahelAn mokSha kyo jIv pAmyo?
– mokSha anAdithI ja jagatamAn chhe.
sauthI pahelAn mokShamArga koNe sAdhyo?
– mokShamArga jagatamAnanAdithI ja chhe.
sansAramAn sauthI pahelo bhav kyo?
– sansAr anAdithI ja chhe.
jem e traNe prakAr sAmAnyapaNe anAdianant chhe, tem dravya–guNanI trikALI shakti sAthe tenA
sadrashavartamAnarUp kAraNashuddhapariNati paN anAdianant sAmAnyarUp chhe; jem uparanA traN bol (mokSha, mokShamArga,
sansAr) sAmAnya lIdhA, tem ahIn dravya guN ane tenI kAraNashuddhapariNati e traNe abhedapaNe anAdianant
sAmAnya ekarUp chhe. AmAn pher eTalo chhe ke uparanA traN bol to jagatamAn sAmAnyapaNe chhe, ne A traN bol to
ekek jIvamAn sAmAnyapaNe anAdianant chhe. sansAr–mokShamArga ke mokSha e visheSh paryAyo chhe.
trikALI dravya–guN te sAmAnyadhurav, ne tenun sadrasharUp vartamAn te visheShadhurav; AvA dravya–guN ne tenun
sadrashavartamAn–e traNe abhedapaNe dravyArthikanayano viShay chhe, te sAmAnya chhe, darek jIvane anAdianant pAriNAmik
svabhAve varte chhe. jagatamAn evo koI jIv nathI ke jene shuddha dravya–guN ane tenI dhuravakAraNarUp sadrashapariNati na hoy.
kevaLagnAn jagatamAn kyAre nathI?–anAdianant chhe. ane te kevaLagnAnanun ‘kAraN’ darek jIvamAn
anAdianant chhe, tene ahIn kAraNasvabhAv gnAnaupayog kahIne varNavel chhe.
gnAnaupayoganA be prakAr kahyA– ek svabhAvarUp ane bIjo vibhAvarUp.
kumati vagere ekAnt vibhAvagnAn jagatamAn anAdianant chhe.
samyakmatishrut vagere gnAn paN jagatamAn anAdianant chhe.
kevaLagnAn te svabhAvagnAn chhe te paN jagatamAn anAdianant chhe.
kevaLagnAnanA kAraNarUp svabhAvagnAn paN anAdianant chhe.
jem–‘paramArthavachanikA’ mAn kahyun hatun ke vikAranI paramparArUp Agamapaddhati, ane shuddhachetanApariNatinI
paramparArUp adhyAtmapaddhati, e banne dhArA jIvamAn anAdithI chAlI Ave chhe, temAnthI shuddhatAnI dhArAne
(kAraNashuddhaparyAyane) kAraN tarIke svIkAratAn mokShamArga sharU thaI jAy chhe te Agam–paddhati chhUTatI jAy chhe.
tem–ahIn kahe chhe ke AtmAmAn kAraNarUp svabhAvagnAn anAdithI chAlyun Ave chhe, ne vibhAvagnAn paN
anAdinun varte chhe. temAnthI svabhAvagnAnane kAraNapaNe svIkArIne jyAn tenun avalamban lIdhun tyAn kevaLagnAn khIlI jAy
chhe ne vibhAvagnAn chhUTI jAy chhe. ‘kAraN svabhAvagnAn’ kahIne kevaLagnAnano AdhAr batAvyo chhe. kAraNasvabhAvagnAn
badhA jIvone anAdianant chhe, paN te kAraN taraph potAno upayog vALIne ekAgra thAy tyAre ja tenun kArya pragaTe
chhe, ane te jIvane ja kAraNano kharo mahimA samajAy chhe.
ma...ha...tva...nun
‘kAraNashuddhapariNati’ kahetAn temAn trikALI guN ne dravya abhed ja chhe, e badhAnun bhegun ja Alamban chhe. A
abhedanA avalambane ja samyagdarshanathI sharU karIne siddhadashA sudhInA nirmaL bhAvo pragaTe chhe. ‘kAraN’ to trikAL
shuddhapaNe varte ja chhe, paN tene kAraN banAvanArun kArya vartamAn navun thAy chhe. ‘kAraN’ ne kAraNapaNe svIkAryun koNe?
svIkAranAr to kArya chhe, ane te ja mokShamArga chhe. A mokShamArgarUpI kArya sAmAnyapaNe jagatamAn anAdianant hovA
chhatAn, vyaktigatapaNe te kArya navun thAy chhe. ‘kAraN’ darek jIvamAn anAdianant chhe paN te kAraNane angIkAr karIne
kArya navun thAy chhe, kAraNane kAraN banAvanArun kArya navun thAy chhe. kAraNane kAraN tarIke svIkAratAn shuddhakArya thAy chhe.
jyAn Avun apUrva kArya thayun tyAn kAraNanun bhAn navun pragaTayun, tyAn khabar paDI ke oho! mArAmAn Avun kAraN to
pahelAn paN hatun paN mane tenun bhAn na hatun tethI kArya na pragaTayun.
juo A ghaNI saras ne mULabhUt vAt chhe, amRut jevI mIThI vAt chhe. AtmAmAn mokShamArgarUpI kArya kem
thAy tenI A vAt chhe.
dravya–guN ane tenI kAraNashuddhapariNati e badhun abhed chhe. te abhed sAthe abhedatA karanArun kArya jAge tyAre
tene kAraNano khyAl Ave chhe. khyAl na hato tyAre paN tene ‘kAraN’ to paDayun ja hatun paN te kAraNane kAraN
mAgasara 2482
23