દેય છે, એટલે કે શુદ્ધભાવ તે જ ખરેખરો ધર્મ છે. સાધકદશામાં શુદ્ધભાવની સાથે શુભ પણ હોય,
પણ તે શુભરાગ કાંઈ ધર્મ નથી, છતાં તેને ધર્મ કહેવો તે ઉપચાર માત્ર છે; અને અશુભની
અપેક્ષાએ શુભને પણ ઉપાદેય વ્યવહારથી કહેવાય, પરમાર્થે તો તે હેય જ છે.
આત્મા સમ્યગ્જ્ઞાનમય ચૈતન્યસૂર્ય છે, તેના પ્રકાશમાં શુભ–અશુભ ભાવો જણાય છે, પણ
તેઓ ચૈતન્યસૂર્ય સાથે એકમેક નથી, ચૈતન્યસૂર્યથી ભિન્ન છે.
રાગરહિત શુદ્ધભાવ–એટલે કે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ વીતરાગભાવ–તે આત્માનો
સ્વભાવ છે. તેને ચૈતન્ય સાથે એકતા છે. આ પ્રમાણે શુદ્ધ તથા શુભ–અશુભભાવોને જાણીને
તેમાંથી કલ્યાણકારી ભાવને અંગીકાર કરવાનો જિનદેવનો ઉપદેશ છે.
–કયા ભાવ કલ્યાણકારી છે?
–શુદ્ધ ભાવ, એટલે કે સમ્યગ્દર્શન, સમ્યગ્જ્ઞાન અને સમ્યક્ચારિત્રરૂપ વીતરાગભાવ તે જ
ખરેખર જીવને કલ્યાણકારી છે, તેથી તે જ ઉપદેશ છે; માટે હે જીવ! તે સમ્યગ્દર્શનાદિ શુદ્ધભાવને
તું સમ્યક્ પ્રકારે આચર–એવો ભગવાનનો ઉપદેશ છે.
હિંસાદિ અશુભ ભાવથી તો પાપનું બંધન થાય છે ને તેનું ફળ દુર્ગતિમાં ભ્રમણ છે, તો તેને
શ્રેયકારી કેમ કહેવાય?
એ જ પ્રમાણે દયા કે વ્રત વગેરેના શુભભાવથી પુણ્યનું બંધન થાય છે ને તેના ફળમાં
સ્વર્ગાદિનો ભવ મળે છે, પણ તેના વડે કાંઈ ભવભ્રમણનો નાશ નથી થતો, તો તે શુભને પણ
શ્રેયકારી કેમ કહેવાય?
શુભ અને અશુભ બંનેથી પાર ચિદાનંદ આત્મસ્વભાવની સમ્યક્શ્રદ્ધા જીવે પૂર્વે કદી એક
ક્ષણ પણ કરી નથી. એકવાર પણ જો સમ્યક્શ્રદ્ધા કરે તો અલ્પકાળમાં મુક્તિ થઈ જાય. એ રીતે
સમ્યક્શ્રદ્ધા તેમજ સમ્યગ્જ્ઞાન અને સમ્યક્ચારિત્ર તે શુદ્ધભાવ છે ને તેનું ફળ પરમશ્રેયરૂપ મોક્ષ
છે, તેથી તે શુદ્ધ ભાવ જ જીવને ખરેખર શ્રેયકારી છે.
–આમ જાણીને હે જીવ! તું તારા શ્રેયને માટે સમ્યગ્દર્શનાદિ શુદ્ધ ભાવોને અંગીકાર કર,
એમ ભગવાન જિનેન્દ્રદેવનો ઉપદેશ છે.
શુદ્ધરત્નત્રય વડે જ જિનશાસને મહિમા છે
જીવના શ્રેયને માટે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ શુદ્ધભાવ અંગીકાર કરવાનું કહ્યું; હવે કહે
છે કે તે રત્નત્રયરૂપ બોધિની પ્રાપ્તિ જૈનશાસનમાં જ થાય છે. આ જિનશાસનનો મહિમા છે કે
જીવને ત્રણ ભુવનમાં પૂજ્ય એવી બોધિની પ્રાપ્તિ જિનશાસનમાં જ થાય છે. બોધિ એટલે
રત્નત્રયસ્વરૂપ મોક્ષમાર્ગ, તે ત્રણલોકમાં પૂજ્ય છે, અને તેની પ્રાપ્તિ જિનશાસનમાં જ થાય છે–
કેવા જીવને તેની પ્રાપ્તિ થાય છે? એક તો મિથ્યાત્વરૂપ મોહ જેનો નાશ થઈ ગયો છે, તથા
પરદ્રવ્યમાં અહંકાર–મમકારરૂપ માનકષાય જેનો ગળી ગયો છે, એ રીતે મિથ્યાત્વ તથા પરમાં
ઇષ્ટ–અનીષ્ટપણાની બુદ્ધિના નાશથી જેનું સમભાવી ચિત્ત થયું છે એવો જીવ જિનશાસનમાં
અપૂર્વ બોધિને પામે છે.
જુઓ, આ જિનશાસનનો મહિમા! બીજી રીતે જિનશાસનનું માહાત્મ્ય નથી પણ બોધિ
એટલે શુદ્ધ રત્નત્રયરૂપ ભાવની પ્રાપ્તિ જૈનશાસનમાં જ થાય છે, તે શુદ્ધ રત્નત્રયના ભાવ વડે જ
જૈનશાસનની મહત્તા છે, એટલે કે તે જ ખરેખર જૈનશાસન છે. રાગ તે જૈનશાસન નથી, તેના
ઃ ૪૪ઃ આત્મધર્મઃ ૧૪૭