મિથ્યાદ્રષ્ટિને ખરેખર વિનય સંપન્નતા હોતી નથી. જેને રાગનો આદર છે–રાગ વડે ધર્મ માને છે તે ખરેખર તો દેવ–
ગુરુ–શાસ્ત્રની આજ્ઞાનો અવિનય કરે છે.
ચિદાનંદસ્વભાવનું જ બહુમાન હોય છે. હજી સમ્યગ્દર્શન જ જેને નથી તેને શીલ કે વ્રત કેવા? અને વ્રત વગર
અતિચાર રહિતપણાની વાત કયાંથી? સમ્યગ્દર્શન પછી નિરતિચાર વ્રતાદિના શુભરાગ વડે કોઈ જીવને તીર્થંકરપ્રકૃતિ
બંધાઈ જાય છે. પણ સમ્યગ્દર્શન વગરનો જીવ વ્રતાદિ કરે તેની અહીં વાત નથી. સોળેય કારણભાવનામાં
સમ્યગ્દર્શનરૂપ શુદ્ધભાવની સળંગતા છે, તે શુદ્ધભાવ સહિતનો શુભરાગ જ તીર્થંકરપ્રકૃતિના બંધનું કારણ થાય છે;
શુદ્ધભાવ વગરના શુભથી તેવી ઊંચી પુણ્યપ્રકૃતિ બંધાતી નથી; માટે શુદ્ધભાવનો મહિમા છે–એમ અહીં બતાવવું છે.
કાંઈ બંધનું કારણ નથી, પણ વારંવાર જ્ઞાનના વિચારમાં રહેતાં તેની સાથેના શુભરાગથી તીર્થંકરપ્રકૃતિ બંધાઈ જાય છે.
સમકિતીને ચિદાનંદ સ્વભાવની દ્રષ્ટિપૂર્વકના રાગમાં જે પુણ્ય બંધાય છે તે અલૌકિક પુણ્ય છે, તે આરાધકભાવ
સહિતના પુણ્યને શ્રીમદ્રાજચંદ્રજી ‘સત્ પુણ્ય’ કહે છે. સમકિતીને જ સત્પુણ્ય હોય છે. છતાં સમકિતીને તે પુણ્યની
મીઠાસ નથી. મિથ્યાદ્રષ્ટિને પુણ્યની મીઠાસ છે તેને સત્પુણ્ય હોતા નથી.
હોય છે તે તીર્થંકરાદિ પ્રકૃતિના બંધનું કારણ થાય છે. અને સમ્યગ્દર્શનાદિરૂપ શુદ્ધભાવ તે મોક્ષનું કારણ થાય છે.
તેની આ વાત નથી. સમ્યગ્દર્શન વગર તો બધું થોથાં છે, તેની ધર્મમાં કાંઈ ગણતરી નથી. સમકિતી હોય–ને કદાચ
વિશેષ ત્યાગી ન હોય–ગૃહસ્થાશ્રમમાં હોય–તોય તેને તીર્થંકરપ્રકૃતિ બંધાય (શ્રેણીકરાજાવત્); પણ મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ
શુભરાગથી બહારમાં ત્યાગ કરીને તેનાથી તીર્થંકરપ્રકૃતિ બાંધવા માંગે તો કાંઈ તેને બંધાય નહિ. સમકિતીને પણ
ત્યાગમાં જેટલો શુદ્ધવીતરાગભાવ છે તે તો કાંઈ બંધનું કારણ નથી પણ તેની સાથેના રાગથી તીર્થંકરપ્રકૃતિ બંધાઈ
જાય છે–જેને તે પ્રકારની યોગ્યતા હોય તેને.
નિશ્ચયતપસહિત જે તપનો શુભવિકલ્પ ઊઠયો તેનાથી કોઈ જીવને તીર્થંકર પ્રકૃતિ બંધાઈ જાય છે. સમ્યગ્દર્શન તો
સાથે રાખીને જ વાત છે.
તેમની આરાધના અને સમાધિ અખંડ ટકી રહો–એવો ભાવ હોય છે, આનું નામ સાધુસમાધિભાવના છે. રત્નત્રયના
સાધક સંતો પ્રત્યે ધર્મીને અંતરથી બહુમાન ઊછળી જાય છે, તેમની સેવાનો ભાવ આવે છે. પોતાને તેવા રત્નત્રયનો
ઘણો પ્રેમ છે એટલે તે ભૂમિકામાં, બીજા રત્નત્રયસાધક ધર્માત્માઓને પણ અખંડ સમાધિ રહે–શાંતિ રહે–ને તેમાં
કાંઈ વિઘ્ન ન આવે એવી શુભભાવના થાય છે, ને એવા ઉત્તમ શુભભાવ વડે કોઈ
ઃ પ૨ઃ