આરામ કરે છે તે જ ખરો આરામ છે. આતમરામમાં રહેવું તે જ ખરો આરામ છે, તે જ શુદ્ધતા છે. જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ
આત્માની પ્રતીત કરીને દર્શનશુદ્ધિ કરવી તે જ ખરી શુદ્ધિ છે. ને આવી દર્શનશુદ્ધિથી જ આત્મસિદ્ધિ થાય છે. આ સિવાય
બહારની દેહાદિ–આહારાદિની શુદ્ધિને ખરેખર શુદ્ધિ કહેતા નથી. દર્શનશુદ્ધિ વિના દેહશુદ્ધિ કે આહારશુદ્ધિ ભલે હોય પણ
તેમાં કયાંય આત્માની સિદ્ધિ થતી નથી. અને જેને દર્શનની શુદ્ધિ જાગી છે, તે ગમે ત્યાં ગમે તે સંયોગમાં ઊભો હોય તો
પણ તેને દર્શનશુદ્ધિના પ્રતાપે શુદ્ધતા સળંગપણે વર્તે છે, ને તેને જ આત્માની સિદ્ધિ–મુક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે.
ચૈતન્ય વિભૂતિને પ્રતીતમાં તો લે. અનંતા જીવ, અનંતા અજીવ જગતમાં છે તે પ્રત્યેક સ્વતંત્ર તત્ત્વ છે, તેમાં કોઈના
કારણે કોઈની પર્યાય થતી નથી. હું તો જગતના જીવ–અજીવ તત્ત્વોથી જુદો જ્ઞાયક છું, મારું જીવતત્ત્વ બીજાથી ભિન્ન
છે.–આવી પ્રતીત વગર દર્શનશુદ્ધિ થાય નહિ, ને દર્શનશુદ્ધિ વગર આત્માની શુદ્ધતા થાય નહિ. દર્શનશુદ્ધિથી જ
આત્માની શુદ્ધિ થાય છે.
× સર્વજ્ઞની શ્રદ્ધા સાથે જ આત્માની ને મોક્ષની શ્રદ્ધા થાય છે.
× મોક્ષની શ્રદ્ધા સાથે જ આત્માની ને સર્વજ્ઞની શ્રદ્ધા થાય છે.
× આત્માની, સર્વજ્ઞની ને મોક્ષની શ્રદ્ધા એક સાથે જ થાય છે.
× જ્ઞાનસ્વભાવની સન્મુખ જોતાં એ બધાની પ્રતીત એક સાથે લઈ જાય છે.
આત્મા તરફ વળીને તેની શ્રદ્ધા કરતાં સંવર–નિર્જરા મોક્ષની પણ શ્રદ્ધા આવી જાય છે, ને તેથી વિરુદ્ધ એવા
× વર્તમાન અહિત છે;
× તે પોતામાં છે;
× તે ટળી શકે છે;
× હિત પોતામાંથી આવે છે;
× હિત થવાની શક્તિ જેમાં છે તે જીવતત્ત્વ કાયમ છે;
× તેમાંથી હિત પ્રગટયું તેનું નામ સંવર–નિર્જરા–મોક્ષ;
× અહિત છે તે આસ્રવ ને બંધ;
× આત્માના પોતાના જ આશ્રયે અહિત ન થાય;
× અહિત કોઈ વિરુદ્ધ પદાર્થના આશ્રયે થાય;
× જીવથી વિરુદ્ધ તત્ત્વ તે અજીવ;
× અજીવના આશ્રયે અહિત છે;
× અહિત ક્ષણિક છે, તે પલટીને હિત થઈ શકે છે, આત્મા કાયમ રહે છે.
–આમ સાત તત્ત્વોના સ્વીકાર વિના હિતની ખરી બુદ્ધિ હોઈ શકે નહીં.
હિતનું કારણ
અહિતરૂપ –
પૂર્ણશુદ્ધતારૂપ મોક્ષદશા પ્રગટી જાય છે, ને અજીવનો સંબંધ છૂટી જાય છે. આવી મોક્ષદશા તે સાક્ષાત્ પૂર્ણ હિતરૂપ છે.
ચૈત્રઃ ૨૪૮૨