રાગ થાય ત્યાં રાગ સાથે આત્માનું એકપણું માને છે, ચૈતન્યના સ્વભાવની સ્વચ્છતાને તે જાણતો
નથી એટલે આત્માના સ્વભાવમાં એકતારૂપ વીતરાગચારિત્ર તેને થતું નથી. ધર્મી સમકિતીને
અલ્પ રાગ–દ્વેષ થાય પણ ત્યાં તે રાગને પોતાના નિત્ય સ્વભાવ સાથે વ્યાપ્યવ્યાપક (એકમેક
થયેલા) માનતા નથી, ક્ષણિકપર્યાયમાં છે પણ તે મારો કાયમી સ્વભાવ નથી, કાયમી સ્વભાવ
શુદ્ધજ્ઞાન–આનંદથી ભરેલો છે, તેના સ્વસંવેદન વડે રાગનો અભાવ થઈ જાય છે. રાગને
સ્વભાવમાં જમે નથી કરતા, પણ સ્વભાવથી જુદો જ જાણે છે. અજ્ઞાની રાગને જ આત્મા માને
છે, રાગથી જુદા આત્માની તેને ખબર નથી–ભેદજ્ઞાન નથી. એટલે તે તો રાગ–દ્વેષ–મોહાદિ
અનેક અનેક પ્રકારનો જ જીવ અનુભવે છે, પણ એકરૂપ જ્ઞાયકસ્વભાવને તે અનુભવતો નથી,
એટલે તેને સમ્યગ્દર્શન નથી.
પણ પાર, જ્ઞાનના સ્વસંવેદનથી આત્મા પકડાય છે; અંતરના જ્ઞાનના સ્વસંવેદનનો વિષય છે.
આવા આત્માને શ્રદ્ધા–જ્ઞાનમાં પકડીને, તેમાં પરિણામની લીનતા તે ચારિત્ર છે, ને તે મોક્ષનું
કારણ છે. વચ્ચે રાગ આવે તે મોક્ષનું કારણ નથી પણ બંધનું કારણ છે.