ઉત્તર:– ના; નિશ્ચયનયને તો યથાર્થ માનવો ને વ્યવહારનયને આરોપીત જાણવો–એટલે કે
નિશ્ચયનયને ભૂતાર્થ જાણવો અને વ્યવહારનયને અભૂતાર્થ જાણવો–એમાં જ બંને નયોની સંધિરૂપ
અનેકાન્ત છે, ને તેમાં જ બંને નયોનો યથાર્થ સ્વરૂપે સ્વીકાર છે. આ સિવાય વ્યવહારના
આરોપકથનને પણ નિશ્ચયની સમાન જ યથાર્થ માની લ્યે તો તેણે નિશ્ચય કે વ્યવહાર બેમાંથી એકેય
નયના સ્વરૂપને ઓળખ્યું નથી.
પદાર્થજ્ઞાન થતું નથી. માટે આચાર્યદેવ કહે છે કે સૂત્ર અને અર્થનો નિર્ણય નિશ્ચયનયદ્વારા થાય છે.
–કે નિશ્ચયનયદ્વારા.
વસ્તુનું સ્વરૂપ કઈ રીતે સમજવું?
–કે નિશ્ચયનયદ્વારા.
શાસ્ત્રમાં વ્યવહારથી કથન કર્યું હોય તો?
–તો ત્યાં પણ નિશ્ચયનય વડે વસ્તુનું ખરું સ્વરૂપ શું છે તે શોધી કાઢવું, પરંતુ વ્યવહારકથન
સમજાય છે.
થવાનું કહેવું તે વ્યવહારનયનું કથન છે એટલે કે ખરેખર એમ નથી. નિશ્ચયનયદ્વારા એમ સમજવું કે
પોતાની પર્યાય પોતાના કારણે છે.
સ્થાનમાં રાખેલું પાણી શીતળ રહે છે તેમ સમાન ગુણવાળા ધર્માત્માના સંગથી પોતાના ગુણની રક્ષા
થાય છે, અને જેમ વધારે શીતળ એવા બરફના સંગથી પાણી વધારે શીતળ થાય છે તેમ વિશેષ
ગુણવાળા ધર્માત્માના સંગથી પોતાના ગુણની વૃદ્ધિ થાય છે;–માટે સત્સંગ કરવા જેવો છે ને
અસત્સંગ અર્થાત્ લૌકિકસંગ છોડવા જેવો છે.
લક્ષ જાય છે પણ બીજા અસત્સંગ તરફ લક્ષ જતુ નથી; આટલું નિમિત્તપણું દેખીને, તે નિમિત્તને
લીધે જ ગુણની રક્ષા ને ગુણની વૃદ્ધિ થવાનું