મહત્તા છે, ને તેની જ ઉપાસના કરવાનો જિનશાસનમાં ઉપદેશ છે. જે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રને આરાધે છે તે
જ જિનશાસનને આરાધે છે; જે રાગને ધર્મ માને છે તે જિનશાસનનો ભક્ત નથી પણ જિનશાસનનો વિરાધક
છે. માટે હે ભાઈ! તું તારા હિતને માટે શુદ્ધભાવને જ ધર્મ જાણીને શુદ્ધભાવ પ્રગટ કર; શુદ્ધભાવ વિના વ્રત–તપ–
પૂજા સર્વે નિષ્ફળ છે, તેમાં તારું શ્રેય નથી.
પર તરફનો ઝૂકાવ છે, તેમાં સ્વભાવની એકતા નથી, તેથી તે ધર્મ નથી પણ પુણ્ય છે. જુઓ બે હજાર વર્ષ
પહેલાંં ગીરનાર ઉપર ધરસેનાચાર્યદેવે પુષ્પદંત–ભૂતબલિ મુનિઓને ભગવાનની પરંપરાનું અપૂર્વ જ્ઞાન આપ્યું;
અને તે પુષ્પદંત–ભૂતબલિ આચાર્યોએ તે શ્રુતને
ભાવ, જિનમંદિર કરાવવાનો તથા તેની પ્રતિષ્ઠા કરાવવાનો ભાવ, ભક્તિનો ભાવ, જે ભૂમિમાં તીર્થંકરો–સંતો
વિચર્યા તે ભૂમિની જાત્રાનો ભાવ–ઈત્યાદિ શુભભાવ પણ થાય છે, પણ ધર્મી તેને ધર્મ માનતા નથી; કેમકે તે
શુભભાવથી સ્વભાવ સાથે એકતા નથી થતી પણ તેનું વલણ પર તરફ જાય છે, તેમાં સ્વભાવ તરફનો ઝૂકાવ
નથી પણ પર તરફનો ઝૂકાવ છે, તેનાથી પુણ્ય બંધ થાય છે, પણ મોક્ષ થતો નથી; તે વખતે ધર્માત્માને
શુદ્ધઆત્માના શ્રદ્ધા–જ્ઞાનપૂર્વક જેટલો શુદ્ધભાવ વર્તે છે તેટલો ધર્મ છે. ધર્મના ભાવમાં બહારનું–પરનું અવલંબન
ન હોય, તેમાં તો એક શુદ્ધઆત્માનું જ અવલંબન છે. મોટા રાજાને કે રંકને, બધાયને માટે ધર્મનો આ એક જ
માર્ગ છે. મોટા રાજા હો કે રંક હો, કોઈને પણ પુણ્યથી ધર્મ થઈ જાય–એમ બનતું નથી. કોઈ પણ જીવને માટે
પોતાના શુદ્ધ ચિદાનંદસ્વભાવની શ્રદ્ધા–જ્ઞાન તથા એકાગ્રતારૂપ શુદ્ધપરિણામ તે જ ધર્મ છે, ને પૂજા–વ્રતાદિક
શુભરાગ તે બંધનું જ કારણ છે; તે ધર્મ નથી ને ધર્મીને તેનો આદર નથી. જેને રાગનો આદર છે તે ધર્મી નથી.
રાગના ફળમાં કાંઈ સ્વભાવ સાથે એકતા થતી નથી, તેના ફળમાં તો સ્વર્ગાદિનો બાહ્યસંયોગ મળે છે. તેથી જેને
પુણ્યની પ્રીતિ છે, તેને ભોગની પ્રીતિ છે, અને તે જ પુણ્યને ધર્મ માને છે. એ રીતે લૌકિકજનો જ પુણ્યને ધર્મ કહે
છે. ભગવાન જિનેન્દ્રદેવે તો રાગાદિ રહિત શુદ્ધભાવને જ ધર્મ કહ્યો છે.
જે માને છે, તેને તો તીવ્રમિથ્યાત્વરૂપ મોહ છે. અને ક્રોધ–માન–માયા–લોભ, રાગ–દ્વેષ આદિ ભાવો વડે
ચૈતન્યનો ઉપયોગ ડામાડોળ–અસ્થિર થાય છે તેથી તે ક્ષોભ છે. આવા મોહ ને ક્ષોભરહિત જે સમ્યક્ત્વ અને
સ્થિરતારૂપ શુદ્ધપરિણામ છે તે જ ધર્મ છે. આત્મા સાથે તેની એકતા હોવાથી તે જ ખરેખર આત્માના પરિણામ
છે. પહેલાંં ચિદાનંદ સ્વભાવની સમ્યક શ્રદ્ધાવડે વિપરીત શ્રદ્ધારૂપ દર્શનમોહનો અભાવ થતાં–સમ્યગ્દર્શનરૂપ
શુદ્ધઆત્મપરિણામ પ્રગટે છે તે ધર્મ છે. તથા પછી સ્વરૂપમાં એકાગ્ર થઈને ઉપયોગ સ્થિર થતા ક્રોધાદિ રહિત
વીતરાગીશુદ્ધ પરિણામ પ્રગટે છે તે ધર્મ છે. આ રીતે શુદ્ધઆત્મસ્વરૂપની દ્રષ્ટિ અને સ્થિરતારૂપ વીતરાગી
પરિણામ તે જ ધર્મ છે એમ જિનશાસનમાં જિનેન્દ્રભગવાને કહ્યું છે.
શકતો નથી, તે તેના જ કારણે મરે કે જીવે છે, હું તો જ્ઞાન