: આસો : ૨૪૮૨ આત્મધર્મ (‘બ્રહ્મચર્ય અંક’–બીજો.) : ૨૨૯ :
જાય તેમ નથી. આ સમજવા માટે સ્વભાવની રુચિપૂર્વક ધીરજથી સતત પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. જેણે
આત્મસ્વભાવનું ભાન કર્યું તેને તે ભાન સદાય રહ્યા કરે છે, ખાતાં–પીતાં ક્યારેય આત્મા ભૂલાતો
નથી. સદાય આવું આત્મભાન રહ્યા કરે–એ જ કરવાનું છે. આવું ભાન થયા પછી જ્ઞાનીને તે ગોખવું
નથી પડતું, તેની સહજદશા જ એવી થઈ જાય છે.
[૬]
અહો, આ વાત સમજવા માટે અંતરમાં અપૂર્વ હોંસથી આત્માની દરકારપૂર્વક અભ્યાસ કરવો
જોઈએ. સ્ત્રીનો પ્રેમી તેની વાત કેવી હોંસથી સાંભળે છે!–છતાં ત્યાં તો કાંઈ સુખ નથી. આ તો
આત્માની મુક્તિ મળે તેવી વાત છે, મોક્ષના અભિલાષીને આ સમજવા માટે અંતરમાં હોંસ ને
ઉત્સાહ જોઈએ. આ સમ્યગ્દર્શનની રીત સમજ્યા વગર ક્યાંય આરો કે ઉગારો નથી. જે જીવ આ
સમજશે તે જીવ મોહનો નાશ કરીને, ક્રમેક્રમે અકંપપણે સ્વભાવમાં આગળ વધીને, ચારિત્રદશા
પ્રગટ કરીને, કેવળ જ્ઞાન અને સિદ્ધપદને પામશે.
• • • •
પૂ. ગુરુદેવ સમ્યક્ત્વનો ઉપાય બતાવે છે
ચર્ચામાં એક જિજ્ઞાસુ ભાઈએ પૂછયું :
વિકલ્પદ્વારા સાત તત્ત્વની પ્રતીતરૂપ આંગણે આવ્યો પણ અંદર પ્રવેશ ન કર્યો–એટલે શું?
ઉત્તરમાં પૂ. ગુરુદેવે કહ્યું :
‘હું જીવ છું, અજીવ મારાથી ભિન્ન છે’ ઈત્યાદિ પ્રકારે સાત તત્ત્વ વિકલ્પથી જાણ્યા......પણ
તે વિકલ્પ સમ્યગ્દર્શનનું કારણ નથી. વિકલ્પમાં એકતા કરીને તેના જ વેદનમાં જીવ અટક્યો,
પણ વિકલ્પથી જુદો પડીને સ્વભાવના વેદનમાં ન આવ્યો તેથી સમ્યગ્દર્શન ન થયું. કેમકે
સમ્યગ્દર્શનની આદિમાં (–શરૂઆતમાં) વિકલ્પ નથી પણ આત્મા જ છે, એટલે કે વિકલ્પના
આશ્રયથી સમ્યગ્દર્શનની શરૂઆત થતી નથી પણ આત્માના જ આશ્રયથી સમ્યગ્દર્શનની
શરૂઆત થાય છે.
અનંતવાર વિકલ્પ સુધી આવીને તેમાં જ અટકી ગયો પણ સ્વભાવમાં ન વળ્યો તેથી
એમ કહેવાય કે આંગણે આવ્યો પણ અંદર પ્રવેશ ન કર્યો.
સમ્યગ્દર્શનની આદિમાં મધ્યમાં કે અંતમાં વિકલ્પ નથી; અંતર્મુખ થઈને પ્રતીત કરતાં
આત્મા પોતે જ સમ્યગ્દર્શનાદિનું કારણ થાય છે, તેથી સમ્યગ્દર્શનની આદિમાં મધ્યમાં ને અંતમાં
આત્મા જ છે. પહેલાંં વિકલ્પ હતો માટે સમ્યક્ત્વ થયું–એમ નથી. વિકલ્પ વખતે પણ નિર્ણયમાં
તો એમ હતું કે આ વિકલ્પ મારા સમ્યક્ત્વનું સાધન નથી, હજી આ વિકલ્પથી આગળ જઈને
આત્મામાં ઊંડા ઊતરવાનું છે, હજી સ્વભાવમાં અંતર્મુખ થવાનું છે. અંતર્મુખ થતાં આત્મા પોતે
જ સાધન થઈને સમ્યક્ત્વ થાય છે.
[રાત્રિચર્ચામાંથી : શ્રાવણ વદ બીજ]