Atmadharma magazine - Ank 157
(Year 14 - Vir Nirvana Samvat 2483, A.D. 1957).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 8 of 21

background image
: આસો : ૨૪૮૨ ‘આત્મધર્મ’ : ૨૨૩ :
ભાન કરીને તારા આત્માના હિતનો ઉપાય વિચાર.
અરેરે! મારો આત્મા મૃત્યુના મુખમાં ઊભો છે, મૃત્યુના મુખમાં પડેલા આ જીવને
જગતમાં અન્ય કોઈ શરણભૂત નથી, મારા આત્મામાં શ્રદ્ધા–જ્ઞાન કરીને સ્થિર રહું તે જ મને
મૃત્યુના મુખમાંથી ઊગારનાર છે, તે એક શરણભૂત થાય તેમ નથી.–એકવાર આત્મામાં આવો
નિર્ણય કરે તો પણ કેટલી શાંતિ થઈ જાય! પોતાના હિતનો ઉપાય તેના હાથમાં આવી ગયો.
‘જેમ સંયોગોની અનુકૂળતામાં મારું સુખ નથી, તેમ ગમે તેવા પ્રતિકૂળ સંયોગો મને
દુઃખનું કારણ નથી. અનુકૂળ સંયોગમાં જેણે સુખ માન્યું તે પ્રતિકૂળમાં દુઃખી થયા વગર રહેશે
નહિ, કેમ કે તેનું વલણ જ સંયોગ તરફ છે. અનુકૂળ સંયોગ કંઈ કાયમ તો રહેતો નથી, સંયોગ
તો એક ક્ષણમાત્રમાં પલટી જશે, માટે તેના આશ્રયે આત્માની શાંતિ નથી. આત્માનો સ્વભાવ
પોતે સુખસ્વરૂપ છે તે નિરંતર રહેનાર છે, માટે તેના અવલંબને જ આત્માનું હિત અને શાંતિ
છે’–આમ પહેલાં હિતના ઉપાયની ખોજ કરીને તેને નિર્ણય કરવો જોઈએ.–આ રીતે સંતોનો
ઈષ્ટોપદેશ છે, સંતોએ હિતમાર્ગનો આવો ઉપદેશ આપ્યો છે.
અરે, મારું હિત શેમાં છે! અત્યાર સુધી મારું હિત મેં ન કર્યું ને મેં મારું અહિત જ કરીને
જીવન નકામું વિતાવ્યું, હવે મારું હિત કેમ થાય!–એમ અંતરમાંથી આત્માના હિત માટેની
જિજ્ઞાસા જાગવી જોઈએ. લક્ષ્મી વધી તેને મૂઢ પ્રાણી દેખે છે, પણ આયુષ્ય ઘટયું તેને તે દેખતો
નથી. જ્યાં મરણના ટાણાં આવશે ત્યાં લક્ષ્મી શરણરૂપ નહિ થાય, વૈદ્યો બચાવી નહિ શકે, કુટુંબી
કોઈ એક પગલુંય સાથે નહિ આવે, એ વખતે શરણભૂત તો તને તારો આત્મા જ થશે, તે જ તને
શાંતિ આપશે, તે જ તારી સાથે આવશે; માટે આત્મા શું ચીજ છે તેની ઓળખાણ કર.
(ઈષ્ટોપદેશ–પ્રવચનમાંથી)
લક્ષપૂર્વક પક્ષ
એકલો શાંત નિર્દોષ જ્ઞાનસ્વરૂપી આત્મા છે તેની દ્રષ્ટિ વગર બીજા લાખ પ્રકારે પણ
કલ્યાણ થતું નથી.
જેનાથી કલ્યાણ થાય છે એવા પોતાના આત્મસ્વભાવનું લક્ષ કરીને તેનો પક્ષ જીવે કદી
કર્યો નથી...અને જેના આશ્રયે કલ્યાણ નથી એવા રાગાદિ વ્યવહારનો પક્ષ કદી છોડયો નથી.
માટે સંતો કહે છે કે–
હે ભવ્ય! જો તારે તારું હિત કરવું હોય તો એ વ્યવહારનો પક્ષ છોડી દે......ને તારા
આત્મસ્વભાવને લક્ષમાં લઈને તેનો પક્ષ કર...તેના આશ્રયે તારું કલ્યાણ થશે.
આત્માર્થીને તો આ સાંભળતાં જ અંદર આત્માનો મહિમા ગરી જાય કે અહો! મારે
આવી ચૈતન્યવસ્તુનું અવલંબન જ કરવા જેવું છે......અંતરમાં લક્ષ બંધાઈ જાય–એટલે કે
જ્ઞાનના નિર્ણયમાં એક જ પ્રકાર આવી જાય કે આહા! આ એક જ મારું અવલંબન છે. જ્યાં
અંતરના લક્ષપૂર્વક આવો પક્ષ થાય ત્યાં પ્રયત્નની દિશા સ્વભાવ તરફ વળ્‌યા થયા વિના રહે જ
નહિ......એટલે કે આત્માના આશ્રયે અલ્પકાળમાં તેને સમ્યગ્દર્શન થાય જ.
(સ.ગા. ૧૧ ઉપરના પ્રવચનમાંથી.)