કામ–ભોગ–બંધનની કથા
પરથી જુદા એકત્વની
અનંત જન્મમરણનો જેનાથી અંત આવે–એવા ચૈતન્ય સ્વરૂપની વાત જીવે કદી પ્રેમથી સાંભળી નથી, તેનો
પરિચય કર્યો નથી, તેથી તે દુર્લભ છે. જીવે ક્યારેક શાસ્ત્રોનું ભણતર કર્યું તો તે પણ વેદીયાની જેમ ભણી ગયો,
પણ તેના મર્મને ન સમજ્યો. જેમ લાકડામાં અગ્નિ છે તે ઈન્દ્રિયોથી દેખાતો નથી પણ જ્ઞાનથી જ તેનો નિર્ણય
થાય છે; તેમ આ દેહરૂપી લાકડામાં ચૈતન્યજ્યોત આત્મા રહેલો છે, તે આત્મા ઈન્દ્રિયોવડે ન દેખાય, પણ
અંતરના જ્ઞાનવડે જ તે ઓળખાય છે. આવા આત્મસ્વરૂપને ઓળખ્યા વગર જીવ અનંત દુઃખ પામ્યો છે.
સત્સમાગમે આત્માના આનંદસ્વરૂપનું વારંવાર શ્રવણ કરીને તેનો પ્રેમ અને નિર્ણય કરવો જોઈએ. જીવે પૂર્વે
બધું કર્યું છે પણ આત્માને સમજવાની કદી દરકાર કરી નથી.
આત્મા દર્શાવે છે, તેને જો ઓળખે તો જ શાસ્ત્રને ખરેખર ભણ્યો કહેવાય.
છે, અંદરના કર્મરૂપી કાચલાંથી પણ ભિન્ન છે ને રાગરૂપી રતાશથી પણ તે ભિન્ન છે. આવા આત્માનો અનુભવ
કરતાં અંદરમાં અતીન્દ્રિય આનંદનો સ્વાદ આવે તેનું નામ ધર્મ છે.
કાળથી સંસારમાં રખડતાં તેં શું કર્યું? શું તેં એકલા પાપ જ કર્યાં છે? –ના; પાપ તેમજ પુણ્ય પણ તેં અનંતવાર
કર્યાં; છતાં હજી જન્મમરણથી તારો છૂટકારો ન થયો. એક સેકંડ પણ જો ધર્મ કરે તો અલ્પકાળમાં જન્મમરણથી
છૂટકારો થયા વિના રહે નહિ. જન્મ–મરણથી છૂટકારો કેમ થાય તેની આ વાત છે. આ સમજવું તારે બાકી રહ્યું
છે.
અજ્ઞાની પૈસા વગેરેમાં સુખ માનીને મમતા કરે છે, તે મમતાના દુઃખનું વેદન તેને પોતામાં થાંય છે, પણ પૈસા
કાંઈ તેના આત્મામાં આવી જતા નથી, તે તો બહાર જ રહે છે. લોકો કહે છે કે “આની પાસે કરોડ રૂપીયા છે.”
જ્ઞાની કહે છે કે એની પાસે કરોડ રૂપીયા નથી પણ કરોડ રૂપીયાની મમતા તેની પાસે છે. કરોડ રૂપીયા તે તો જડ
પુદ્ગલ છે, તે કાંઈ આત્મામાં આવતા નથી.
આનંદ નથી. અરે, ચૈતન્યને ચૂકીને જેને બાહ્ય પદાર્થોમાં રસ પડ્યો છે તેઓ ચૈતન્યના અપૂર્વ આનંદને જાણતા
નથી. ભગવાન કહે છે કે તારો આત્મા પણ મારા આત્મા જેવો જ છે; ભગવાન થવાની તારામાં તાકાત છે; માટે
તું એક વાર તારા આત્માની ઓળખાણ