છે ને ક્યાંથી લક્ષ ઊઠાડવા જેવું છે તે સમજ. બહારમાં તારું પદ નથી, બહારમાં લક્ષ કરીને અત્યાર સુધી રખડયો
માટે ત્યાંથી લક્ષ ઉઠાડ અને અંતરમાં તારું ચૈતન્યપદ સર્વજ્ઞસમાન છે–તેમાં લક્ષ કર. અંતર્મુખ લક્ષ કર્યે જ કલ્યાણ છે,
માયે તે જ કરવાનું છે.
તું છો કે નહિ?–કે હા.
પર છે કે નહિં?–હા.
તું અને પર જુદા છો કે એક?–જુદા.
જુદાં છે તેનાં કાર્ય જુદા હોય કે એક? જુદા.
–એ રીતે જુદાનાં કાર્યો જુદાં છે, માટે જુદા પદાર્થો ઉપરથી દ્રષ્ટિ છોડ! તેનું હું કાંઈ કરું એ માન્યતા છોડ. ને
–વિકાર તો ક્ષણિક છે?
અને તારો સ્વભાવ કાયમ રહેનાર છે કે ક્ષણિક છે?
–આત્મનો સ્વભાવ તો કાયમ રહેનાર છે.
બસ! ક્ષણિક વિકાર જેટલો આત્મા નથી, આત્મા તો કાયમ ટકનાર જ્ઞાનાદિ અનંત ગુણનો ભંડાર છે; તે
છે. આત્માને પરથી ભિન્ન જાણીને સ્વભાવમાં એકતારૂપ પરિણમન કરે તે ધર્મી–અંતરાત્મા છે, અને જે પર સાથે
એકતા માનીને વિકારમાં એકતારૂપ પરિણમન કરે તે અધર્મી–બહિરાત્મા છે.
થઈ જાય છે.
સ્વભાવ નથી. દુઃખ તો એક સમયનું માત્ર પર્યાયમાં છે, ને આનંદ સ્વભાવથી દ્રવ્ય–ગુણ ત્રિકાળ ભરેલો છે. એકલા
સિદ્ધોમાં નહિ પણ બધાય આત્મામાં આવો આનંદસ્વભાવ ભરેલો છે, તે સ્વભાવમાં જુએ એટલી જ વાર છે.
સ્વભાવ છે. આવા આત્મસ્વભાવને લક્ષમાં લીધા વગર ‘મોક્ષ જોઈએ ને ભવ ન જોઈએ’ એવી ભાવના સાચી હોય
નહિ. ભવના કારણરૂપ વિભાવને જે પોતાના સ્વભાવમાં માને તેને ભવથી છૂટવાની ખરી ભાવના જ નથી. એટલે
ખરી મુમુક્ષુતા તેને થઇ જ નથી. જેનામાં ભવ નથી એવા આત્મસ્વભાવની સન્મુખતા વગરરહિત થવાની સાચી
ભાવના હોય નહીં.
ઉત્તરઃ– અનંત શક્તિના પિંડરૂપ ભવરહિત સ્વભાવની દ્રષ્ટિમાં ક્ષણે ક્ષણે તેને મોક્ષરૂપ પરિણમન જ થઈ
પ્રધાનતા નથી પણ મોક્ષ તરફના પરિણમનની જ પ્રધાનતા છે. અને જેની પ્રધાનતા હોય તેનું જ અસ્તિત્વ ગણવામાં
આવે છે, માટે સમકિતીને ભવ નથી.
ઃ ૧૪