સદાય એકાકારપણે જ રહેલું છે એટલે આત્મા સદાય પોતાની જ્ઞાનગુફામાં જ વસેલો છે, જ્ઞાનગુફામાં બીજા
કોઈનો પ્રવેશ જ નથી–પછી અગુપ્તિનો ભય ક્યાંથી હોય? મારા જ્ઞાનમાં કોઈ બીજો આવી શકે નહિ, ને મારું
જ્ઞાન આત્માથી જુદું પડીને બીજામાં જાય નહિ, જ્ઞાનસ્વરૂપ મારો આત્મા પોતે પોતાના સ્વરૂપમાં ગુપ્ત જ છે.
આમ નિઃશંકપણે જાણતો જ્ઞાની નિર્ભયપણે પોતાના સહજ જ્ઞાનને જ નિરંતર અનુભવે છે, તેને અગુપ્તિનો ભય
હોતો નથી.
જાય; તેની રક્ષાના લાખ ઉપાય કરે તો પણ તેની રક્ષા ન થઈ શકે. પણ અહીં જ્ઞાનમાં તેવો અગુપ્તિનો ભય નથી,
કેમકે જ્ઞાન તો આત્માથી સદા અભિન્ન હોવાથી તેને કોઈ લઈ જઈ શકતું નથી, તેથી તે તો સ્વત: રક્ષિત અને
ગુપ્ત જ છે, ––આવા નિજ સ્વરૂપને જાણતા જ્ઞાનીને અગુપ્તિનો ભય હોતો નથી.
અહીં કહે છે કે આત્માને રહેવા માટે એવું કોઈ નિર્ભય ગુપ્તિસ્થાન ખરું? કે જેમાં આત્મા નિર્ભયપણે રહી શકે?
તો કહે છે કે હા, આત્માનું જ્ઞાનસ્વરૂપ જ આત્માની પરમગુપ્તિ અર્થાત્ અભેદ્ય કિલ્લો છે, કેમ કે આત્માના
જ્ઞાનસ્વરૂપમાં બીજું કોઈ પ્રવેશી શકતું નથી. ––આવા આત્મસ્વરૂપને જાણતો જ્ઞાની પોતાની જ્ઞાનગુફામાં
નિર્ભયપણે વસે છે, ત્યાં તેને અગુપ્તિનો ભય હોતો નથી.
ज्ञानं तत्स्वयमेव शाश्वततया नोच्छिद्यते जातुचित्।
तस्यातो मरणं न किंचन भवेत्तद्भीः कुतो ज्ञानिनो
निःश्शंकः सततं स्वयं स सहजं ज्ञानं सदा विंदति।।१५९।।
આત્મબુદ્ધિ છે એવો અજ્ઞાની જીવ, દેહમાં કાંઈક ફેરફાર થતાં ‘હાય, હાય! હું મરી જઈશ! ’ –એમ મરણથી
ભયભીત રહે છે; પણ જ્ઞાનીએ તો આત્માને દેહથી અત્યંત ભિન્ન જાણ્યો છે, ત્યાં તેમને મરણની બીક ક્યાંથી
હોય?
છે, તે કાંઈ આત્માનું ખરું સ્વરૂપ નથી, તેથી તે જડ પ્રાણોના વિયોગથી કાંઈ આત્મા મરી જતો નથી, આત્મા તો
પોતાના સ્વાભાવિક ચૈતન્યપ્રાણથી સદા જીવી જ રહ્યો છે, ––તો પછી આવા આત્મસ્વરૂપને જાણનાર જ્ઞાનીને
મરણનો ભય ક્યાંથી હોય? જ્ઞાની તો ચૈતન્યપ્રાણથી સદાય જીવંત એવા પોતાના આત્માને નિઃશંકપણે અનુભવે
છે; ‘કોઈ સંયોગવડે મારું મરણ થઈ જશે’ એવી મરણની શંકા કે ભય તેને હોતો નથી.
ચૈતન્યપ્રાણનો આત્માને કદી વિયોગ થતો નથી તેથી આત્માનું મરણ થતું જ નથી.