વ્યાપતો તેને બદલે હવે અપૂર્વ નિર્મળ પર્યાયોમાં ભગવાન આત્મા વ્યાપ્યો, ––આ રીતે આખી પરિણતિમાં નવી
જાગૃતિ આવી ગઈ–નવું વેદન આવી ગયું;–આવી ધર્મીની અપૂર્વદશા છે. પહેલાંં આવા શુદ્ધદ્રવ્યની ખબર ન હતી ત્યારે
પર્યાય તે તરફ વળતી ન હતી ને તે પર્યાયમાં આત્મા વ્યાપતો ન હતો. હવે શુદ્ધ દ્રવ્યનો નિર્ણય કરીને પર્યાય તે તરફ
વળી ને તે પયાયમાં ભગવાન આત્મા વ્યાપ્યો––ભગવાન આત્માની પ્રસિદ્ધિ થઈ, આત્મા કેવો છે તેની ખરી ખબર
પડી. તે જીવ હવે ભગવાનના માર્ગમાં ભળ્યો–આવો ભગવાનનો માર્ગ છે.
પર્યાયની પ્રતીતિ યથાર્થ થઈ અને શુદ્ધતાનો ક્રમ પણ તેને શરૂ થઈ ગયો. શુદ્ધદ્રવ્ય તરફ વળીને જ્યાં ક્રમબદ્ધ
પર્યાયનો યથાર્થ નિર્ણય કરે ત્યાં એકલી અશુદ્ધતાનો ક્રમ રહે–એમ બને નહિ. આ રીતે શુદ્ધદ્રવ્યનો નિર્ણય,
સ્વસન્મુખદ્રષ્ટિ, સર્વજ્ઞનો નિર્ણય, ક્રમબદ્ધપર્યાયનો નિર્ણય, શુદ્ધપર્યાયના ક્રમની શરૂઆત, અપૂર્વ પુરુષાર્થ–એ
બધુંય એક જ સાથે છે.
એકનું જ અવલંબન કરીને શુદ્ધપર્યાયોરૂપે પરિણમ્યા કરે છે. મારી જે જે પર્યાય પ્રગટે છે તે મારા આત્મ
દ્રવ્યમાંથી જ પ્રગટે છે–એમ તેને સમ્યક્ વિશ્વાસ થઈ ગયો હોવાથી પર્યાયે પર્યાયે આત્મદ્રવ્યનું જ અવલંબન તેને
વર્તે છે, અને આત્માનો સ્વભાવ શુદ્ધ હોવાથી તેના અવલંબને પરિણમતી પર્યાય પણ શુદ્ધ જ થાય છે. ધર્મીને
બધી પર્યાયોમાં આત્માનું જ અવલંબન છે. નિયમસારમાં કહ્યું છે કે––
છે. ધર્મીની બધી પર્યાયો એક શુદ્ધ આત્માને જ ઉપાદેય કરીને પરિણમે છે, તેની પર્યાયમાં બીજું કાંઈ ઉપાદેય
નથી. ચોથા ગુણસ્થાનકવાળા ધર્મીને પણ આવી જ દ્રષ્ટિ હોય છે. આવી દશા વગર સમ્યગ્દર્શન હોતું નથી.
આમ ન થાય–રુચિ ન પલટે ને એકલી પર તરફની જ સાવધાની રહે–અને કહે કે ‘પર્યાય તો ક્રમબદ્ધ થયા કરે
છે’ –તો તે માત્ર પરની ઓથે ક્રમબદ્ધ પર્યાયની વાતો કરે છે, ખરેખર તેને ક્રમબદ્ધપર્યાયના સ્વરૂપનો નિર્ણય
થયો નથી; જો ખરો નિર્ણય હોય તો રુચિનું વલણ પલટે જ.
પણ શુદ્ધ થઈ. આ રીતે અપૂર્વભાવે આત્માનો સ્વીકાર થતાં અપૂર્વ ધર્મ થયો. સર્વજ્ઞ ભગવાને જેમ કહ્યું તેમ તેણે
કર્યું તેથી તેણે જ ખરેખર સર્વજ્ઞને માન્યા, એ જ રીતે ગુરુને અને શાસ્ત્રને પણ તેણે ખરેખર માન્યા; ભગવાન
જે માર્ગે મુક્તિ પામ્યા તે માર્ગમાં તે ભળ્યો, તે સર્વજ્ઞનો નંદન થયો, ––સાધક થયો; એને ભવનો સંદેહ ટળ્યો, ને
એ મોક્ષના પંથે ચડયો. અને આવી દશા વગર દેવનો, ગુરુનો, શાસ્ત્રનો ક્રમબદ્ધપર્યાયનો દ્રવ્યનો, ગુણનો વગેરે
કોઈ પણ બાબતનો નિર્ણય ખરેખર સાચો કહેવાય નહીં, ને યથાર્થપણે ભવની શંકા તેને ટળે નહીં. ધર્મીને તો
શુદ્ધ દ્રવ્યનો સ્વીકાર થયો છે ને પરિણતિ તે તરફ વળી છે એટલે મુક્તિ તરફ જ ક્ષણે ક્ષણે પરિણમન ચાલી રહ્યું
છે, તે મુક્તિપુરીનો