અભાવ થયા વિના રહે નહિ. પર્યાયબુદ્ધિથી જ આત્મા વિકારી ભાસે છે, સ્વભાવબુદ્ધિથી જોતાં આત્માના દ્રવ્ય–
ગુણ–પર્યાય ત્રણે વિકારથી શૂન્ય છે. સંસાર તેનામાં છે જ નહિ. સંસાર કોનો? કે જે પોતાનો માને તેનો; એટલે
કે વિકારમાં જેની બુદ્ધિ છે, તેને જ સંસાર છે. સ્વભાવની બુદ્ધિવાળા સાધક તો કહે છે કે મારામાં સંસાર છે જ
નહિ–આવા શુદ્ધાત્માની દ્રષ્ટિ કરવી તે જ સંસારથી છૂટીને સિદ્ધ થવાનો ઉપાય છે.
આત્મસ્વભાવમાં અભાવ છે, પરંતુ અભાવશક્તિ પોતે કાંઈ આત્મામાં અભાવરૂપ નથી, અભાવશક્તિ પોતે તો
આત્માના સ્વભાવરૂપ છે. પરના અભાવરૂપ ભાવ તે પણ આત્માનો સ્વભાવ છે.
ભાવ થાય છે.–સાધકને પોતાના આવા આત્મસ્વભાવની પ્રતીત છે, કેવળજ્ઞાનની પણ પ્રતીત છે, વિકારના
અભાવની પણ પ્રતીત છે, તેને વર્તમાન નિર્મળતા વર્તે છે ને અલ્પકાળમાં વિકારનો સર્વથા અભાવ થઈને
ઝળહળતું કેવળજ્ઞાન ખીલી જવાનું છે.
સભામાં હાજર હોવા છતાં, જે શ્રોતાનો ઉપયોગ શ્રવણમાં નથી જોડાતો ને બીજે
આત્માનો ઉપયોગ તો બીજે ભમે છે, તેથી તે હાજર છતાં ગેરહાજર છે.
ઝોલાં ખાય તો તેમાં શ્રુતજ્ઞાનનો અવિનય થાય ને તેને શ્રુતજ્ઞાન સમજાય નહિ. જ્ઞાન સમજવા
માટે તેનું ઘણું બહુમાન અને વિનય જોઈએ; શ્રવણ કરતાં, “અહો! આ તો મારા અપૂર્વ હિતની
વાત છે”–એમ અંતરમાં ઉત્સાહ આવવો જોઈએ.