ઉત્તર:– ના; કર્મબંધનથી બંધાયેલાને બંધનના વિચાર તે બંધનથી મુકાવાનું કારણ નથી. જેમ બેડીથી
જ બેડીના બંધનથી છૂટવાનો ઉપાય છે, તેમ કર્મથી બંધાયેલાને તે બંધનનો વિચાર તે બંધનથી છૂટવાનો ઉપાય
નથી પણ સ્વભાવસન્મુખ થઈને બંધનનો છેદ કરવો તે જ તેને બંધનથી છૂટવાનો ઉપાય છે.
ઉત્તર:– મોક્ષ માટે રૂદન કરે તેથી અવશ્ય મોક્ષ થાય–એ વાત બરાબર નથી; રૂદન તો આર્ત્તપરિણામ છે,
ઉત્તર:– આત્મસ્વભાવની સન્મુખ થઈને તેમાં એકાગ્ર થવું તે જ મોક્ષનો ઉપાય છે.
(૨૪) પ્રશ્ન:– કર્મબંધનના વિચાર કર્યા કરવાથી મોક્ષ થઈ જશે–એમ માનનારા કેવા છે?
ઉત્તર:– કર્મબંધનનો વિચાર તે શુભ વિકલ્પ છે; તે શુભ વિકલ્પવડે મોક્ષ થઈ જશે એમ જેઓ માને છે
સન્મુખ થતા નથી. એવા મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવને અહીં સમજાવે છે કે હે ભાઈ! શુભવિચારથી મોક્ષ થતો નથી.
ઉત્તર:– આત્મા અને બંધ બંનેને ભિન્ન ભિન્ન જાણીને, તેમનું દ્વિધાકરણ કરવું તે જ મોક્ષનું કારણ છે.
(૨૬) પ્રશ્ન:– આ મોક્ષનો ઉપાય કોને સમજાવે છે?
ઉત્તર:– મોક્ષાર્થી જીવ જિજ્ઞાસાથી પૂછે છે કે “પ્રભો! બંધને જાણવાથી કે બંધના વિચાર કર્યા કરવાથી જો
સમજાવે છે.
ઉત્તર:– જ્ઞાનસ્વભાવી આત્મામાં એકાગ્ર થવાથી કર્મબંધનો છેદ થાય છે.
(૨૮) પ્રશ્ન:– મોક્ષનો પુરુષાર્થ ક્યો છે?
ઉત્તર:– આત્માના સ્વભાવને અને બંધના સ્વભાવને ભિન્ન ભિન્ન ઓળખીને આત્મસ્વભાવમાં સન્મુખ
ઉત્તર:– કેમકે, જે જીવ શુદ્ધ ચૈતન્યસ્વરૂપ આત્મા, અને તેનાથી વિરુદ્ધ બંધ,–એ બંનેના સ્વભાવને ભિન્ન
બંધનું દ્વિધાકરણ તે જ મોક્ષનો ઉપાય છે–એવો નિયમ છે.
ઉત્તર:– ના; શુભરાગ તે બંધનું જ કારણ છે, તે મોક્ષનું કારણ નથી.
(૩૧) પ્રશ્ન:– આત્મા અને બંધને જુદા કરવાનું સાધન શું છે?
ઉત્તર:– પ્રજ્ઞારૂપી છીણી જ તેમને છેદવાનું સાધન છે;
પ્રજ્ઞા–છીણી થકી છેદતાં બંને જુદા પડી જાય છે. ૨૯૪.
ઉત્તર:– આત્મા તો જ્ઞાયકસ્વરૂપ છે ચૈતન્ય તેનું લક્ષણ છે.
(૩૩) પ્રશ્ન:– બંધ કેવો છે? તેનું લક્ષણ શું છે?
ઉત્તર:– બંધ તે આત્માથી વિરુદ્ધભાવ છે, તેનું લક્ષણ રાગાદિક છે.