Atmadharma magazine - Ank 169
(Year 15 - Vir Nirvana Samvat 2484, A.D. 1958).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 7 of 21

background image
ઃ૬ઃ આત્મધર્મઃ ૧૬૯
આનંદ
અહો! સમ્યગ્દ્રષ્ટિ પોતાના આત્મા સિવાય ક્યાંય સુખ દેખતો નથી, તે સુખને
પોતાના આત્મામાં જ દેખે છે. આથી કદી પણ તેને આત્માનો મહિમા છૂટીને પરનો
મહિમા આવી જતો નથી.
હેં ભાઈ! તારો આનંદ તારામાં જ શોધ તારો આનંદ તારામાં જ છે, તે બહાર
શોધવાથી નહિ મળે. તારું આખું દ્રવ્ય જ સર્વપ્રદેશે આનંદથી ભરેલું છે; તેને દેખ, તો
તને તારા અપૂર્વ આનંદનો અનુભવ થાય. પોતાનો આનંદ પોતામાં જ છે–એમ
જાણીને તું આનંદિત થા.
– પૂ. ગુરુદેવ.
મુખ્યતા થઈને સ્વભાવ ઢંકાઈ જાય એમ કદી બનતું નથી. અલ્પદોષ હોય તેને જાણે છે પણ તેથી એમ શંકા નથી કરતા
કે મારો આખો સ્વભાવ મલિન થઈ ગયો. દ્રષ્ટિમાં જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવની મુખ્યતામાં ધર્મીને અલ્પ દોષની ગૌણતા
હોવાથી ઉપગૂહન અંગ વર્તે જ છે, ને ક્ષણે ક્ષણે તેની આત્મશુદ્ધિ વધતી જાય છે; તેથી ધર્મીને ક્ષણે ક્ષણે નિર્જરા થતી
જાય છે.
ધર્મીએ પોતાના શુદ્ધ ચૈતન્યમૂર્તિ સ્વભાવમાં ઉપયોગ જોડયો છે તેનું નામ પરમાર્થે ‘સિદ્ધભક્તિ’ છે,
શુદ્ધસ્વભાવ ઉપર જ્યાં દ્રષ્ટિ છે ત્યાં અલ્પદોષ ઉપર દ્રષ્ટિ જ નથી તેથી તેને દોષનું ઉપગૂહન વર્તે છે. ચૈતન્યસ્વભાવને
પ્રસિદ્ધ કરીને દોષનું ઉપગૂહન કરી નાખ્યું છે; એક ક્ષણ પણ દોષની મુખ્યતા કરીને સ્વભાવને ચૂકી જતા નથી, તેથી તેને
શુદ્ધતા વધતી જ જાય છે.–આવું ધર્મીનું ઉપગૂહન છે; તેને સમયે સમયે મોક્ષપર્યાયની સન્મુખ જ પરિણમન થઈ રહ્યું છે.
અહો! દ્રષ્ટિનું ધ્યેય તો દ્રવ્ય છે ને દ્રવ્ય તો મુક્ત સ્વરૂપ છે; માટે મુક્તસ્વરૂપની દ્રષ્ટિમાં ધર્મી ક્ષણે ક્ષણે મુક્ત જ થતો
જાય છે. ખરેખર મિથ્યાત્વ જ સંસાર છે, ને સમ્યકત્ત્વ તે મુક્તિ છે. ધર્મીને અંતરમાં શુદ્ધ ચૈતન્યસ્વભાવ ઉપર દ્રષ્ટિ છે,
તેની જ ભક્તિ છે, અને તેનું ફળ મુક્તિ છે. પર્યાયના અલ્પદોષ પ્રત્યે આદર નથી તેથી તેની ભક્તિ નથી; તે
અલ્પદોષને મુખ્ય કરીને સ્વભાવની શુદ્ધતાને ભૂલી જતા નથી. આવા ધર્માત્માને અશુદ્ધતા ઘટતી જ જાય છે ને શુદ્ધતા
વધતી જ જાય છે;–એટલે તેને બંધન થતું નથી પણ કર્મોની નિર્જરા જ થતી જાય છે, તેથી અલ્પકાળમાં તે મુક્ત થઈ
જશે.
ધર્મીનેય જે રાગ છે તે કાંઈ નિર્જરાનું કારણ નથી. પણ અંતર્મુખ દ્રષ્ટિના પરિણમનથી ક્ષણે ક્ષણે જે
આત્મશુદ્ધિની વૃદ્ધિ થાય છે તે જ નિર્જરાનું કારણ છે. જરાક નિર્બળતાથી રાગ થાય, પણ તે રાગ પ્રત્યે ધર્મીની દ્રષ્ટિનું
જોર નથી, ધર્મીની દ્રષ્ટિનું જોર તો અખંડ જ્ઞાયકમૂર્તિ સ્વભાવ ઉપર જ છે; તે દ્રષ્ટિના જોરે શુદ્ધિની વૃદ્ધિ થઈને કર્મોની
નિર્જરા જ થતી જાય છે.
* * *
(૬) સમ્યગ્દ્રષ્ટિનું સ્થિતિકરણ–અંગ
જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ આત્માની શ્રદ્ધામાં સમકિતીને નિઃશંકતા વગેરે આઠ ગુણો હોય છે તેનું આ વર્ણન છે.
ઉન્માર્ગગમને સ્વાત્મને
પણ માર્ગમાં જે સ્થાપતો,
ચિન્મૂર્તિ તે સ્થિતિકરણયુત
સમકિતદ્રષ્ટિ જાણવો. ૨૩૪.
ધર્માત્મા સમ્યગ્દ્રષ્ટિ અંર્તસ્વભાવની શ્રદ્ધાના બળે પોતાના આત્માને મોક્ષમાર્ગમાં સ્થિર રાખે છે, કોઈ પણ
પ્રસંગના ભયથી તે પોતાના આત્માને મોક્ષમાર્ગથી ડગવા દેતા નથી. જો કે અસ્થિરતાના રાગાદિ થાય છે,