ઉત્તરઃ– જે જીવ પરથી ભિન્ન શુદ્ધ આત્માના અનુભવ સહિત છે, ને પરદ્રવ્યને જરા પણ પોતાનું માનતો નથી તે
ઉત્તરઃ– ‘ઉપયોગ જ જેનું એક લક્ષણ છે એવો એક શુદ્ધ આત્મા જ હું છું’–એમ નિશ્ચય કરીને, તે નિરપરાધી જીવ શુદ્ધ
જ છે. અને, શુદ્ધ આત્માના અનુભવને લીધે, ‘મને બંધન થશે’ એવી શંકા તેને પડતી નથી; આ રીતે
નિરપરાધી જીવ નિઃશંક હોય છે, કે ‘હું નહિ બંધાઉં, અલ્પકાળમાં જ હું મોક્ષપદ પામીશ.’
ઉત્તરઃ– ધર્મી જીવ પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવને જ સ્પર્શે છે.
(૧૪૯) પ્રશ્નઃ– તે સમ્યગ્દ્રષ્ટિ ધર્મી જીવ કોને સ્પર્શતો નથી?
ઉત્તરઃ– ધર્મી જીવ બંધને જરા પણ સ્પર્શતો નથી.
(૧પ૦) પ્રશ્નઃ– સ્પર્શવું એટલે શું?
ઉત્તરઃ– સ્પર્શવું એટલે સેવવું–અનુભવવું; ધર્મી જીવ પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવને જ સેવે છે, તેને જ પોતાના સ્વભાવ તરીકે
નથી, પણ પોતાના સ્વભાવથી ભિન્ન જાણે છે.
ઉત્તરઃ– અજ્ઞાની જીવ પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવને સ્પર્શતો નથી, તેને સેવતો નથી, તેને અનુભવતો નથી.
(૧પ૨) પ્રશ્નઃ– તો તે અજ્ઞાની કોને સ્પર્શે છે?
ઉત્તરઃ– તે અજ્ઞાની બંધભાવને જ સ્પર્શે છે, બંધભાવને જ સેવે છે, બંધભાવને પોતાની સાથે એકમેકપણે અનુભવે છે.
(૧પ૩) પ્રશ્નઃ– જીવને લક્ષ્મી કે કુટુંબ તે શરણરૂપ છે કે નહિ?
ઉત્તરઃ– લક્ષ્મી, કુટુંબ કે શરીર તે કોઈ ચીજ જીવને શરણરૂપ નથી.
(૧પ૪) પ્રશ્નઃ– શુભરાગરૂપ પુણ્ય તે જીવને શરણરૂપ છે કે નહિ?
ઉત્તરઃ– શુભરાગ પણ જીવને અશરણરૂપ છે. તે રાગના શરણે જીવને શાંતિ, ધર્મ કે મુક્તિ થતી નથી.
(૧પપ) પ્રશ્નઃ– તો જીવને શરણરૂપ કોણ છે?
ઉત્તરઃ– પોતાનો શુદ્ધ આત્મા જ જીવને શરણરૂપ છે, તેના જ આશ્રયે જીવને ધર્મ, શાંતિ કે મુક્તિ થાય છે.
(૧પ૬) પ્રશ્નઃ– અરહંત–સિદ્ધ–સાધુ અને કેવલી પ્રરૂપિત ધર્મ–એ ચારને શરણરૂપ કહ્યા છે ને?
ઉત્તરઃ– તે ચારમાંથી અરહંત–સિદ્ધ અને સાધુ એ ત્રણ તો શુદ્ધતાને પામેલા આત્મા છે, તેમનું વ્યવહારથી શરણ છે ને
આત્માનો શુદ્ધસ્વભાવ જ છે; અથવા કેવળી ભગવાને ધર્મની પ્રરૂપણામાં શુદ્ધ આત્માના આશ્રયે જ ધર્મ થવાનું
કહ્યું છે, માટે શુદ્ધ આત્મા જ જીવને શરણરૂપ છે.
ઉત્તરઃ– જીવે અનાદિથી પોતાના શુદ્ધ આત્માનું સ્પર્શન કર્યું નથી, તેમાં રસ લીધો નથી, તેની ગંધ અંતરમાં બેસાડી
ઉત્તરઃ– શુદ્ધ આત્માનું શ્રવણ કરી, તેમાં રસ લઈ (અર્થાત્ તેની પ્રીતિ કરી), આત્મામાં તેની ગંધ બેસાડી, વારંવાર
અનુભવન કરવું, તે જીવનું કર્તવ્ય છે, ને તે જ મોક્ષનો હેતુ છે.