ઃ૪ઃ આત્મધર્મઃ ૧૭૧
શ્રી દશરથ મહારાજા જ્યારે વૈરાગ્ય પામીને જિનદીક્ષા
અંગીકાર કરવા તૈયાર થયા છે, ત્યારે કૈકેયીપુત્ર ભરત પણ
પિતાજીની સાથે જ દીક્ષા લેવા તૈયાર થાય છે. આથી પતિ અને પુત્ર
બંનેના એક સાથે વિયોગથી કૈકેયી આઘાત પામે છે; અને “ભરતના
રાજ્યાભિષેકનું” વરદાન માંગીને ભરતને દીક્ષા લેતો રોકવા પ્રયત્ન
કરે છે. રાજસભામાં ખૂબ ચર્ચા બાદ, અંતે ભરતને રાજતિલક કરીને
દશરથ મહારાજા દીક્ષા અંગીકાર કરવા વનમાં ચાલ્યા જાય છે.
– વીંછીયાના સંવાદનો આટલો ભાગ આત્મધર્મના ગયા
અંકમાં આવી ગયો છે. ત્યાર પછીનો બીજો ભાગ અહીં આપવામાં
આવ્યો છે.
(રાજસભામાં લક્ષ્મણ પ્રવેશ કરે છે, ને ક્રોધિત થઈને સ્વગત કહે છે.)
લક્ષ્મણઃ– અરે, પિતાજીએ એક સ્ત્રીના કહેવાથી કેવો અન્યાય કર્યો? પાટવી કુંવર રામને છોડીને ભરતને રાજ્ય
આપ્યું, આ મહા અનુચિત થયું. હું એવો સમર્થ છું કે હાલ જ સમસ્ત દુરાચારીઓનો પરાભવ કરીને શ્રી
રામચંદ્રજીના ચરણમાં સમગ્ર રાજલક્ષ્મી ધરું! પરંતુ નહીં, મારે આ પ્રસંગે ક્રોધ કરવો ઉચિત નથી. ક્રોધ
મહા દુઃખદાયક છે...પિતાજી જ્યારે જિનદીક્ષા અંગીકાર કરી ચારિત્રના વીતરાગ માર્ગે પ્રયાણ કરી રહ્યા છે
ત્યારે આવા મંગળ સમયમાં ક્રોધિત થવું મારા માટે યોગ્ય નથી. મારે આવા વિચારો સાથે શું પ્રયોજન છે!
યોગ્ય શું અને અયોગ્ય શું–એ તો રામ જાણે, મારે તો વડીલ બંધુની આજ્ઞા ઊઠાવી, મારી ફરજ બજાવવા
કર્તવ્યશીલ રહેવું એટલું જ મારા માટે બસ છે.
(એક અનુચર પ્રવેશ કરે છે.)
અનુચરઃ– હે પુરુષોત્તમ સ્વામી! હું માતાજીના મહેલેથી આવું છું.
રામઃ– શા
સમાચાર છે, માતાજીના?
અનુચરઃ– નાથ, આપ દેશાંતર જવાને તૈયાર થયા છો તે સાંભળીને માતાજી અશ્રુપાત કરી રહ્યા છે...અને કહેવરાવે છે
કે તેઓ પણ આપની સાથે જ આવશે.
લક્ષ્મણઃ– અરે, માતાજી વિદેશમાં સાથે આવે તે જરા પણ યોગ્ય નથી; વનમાં રહેવું ને દેશ–દેશાંતર ફરવું એ તો ઘણું
કઠિન છે.
અનુચરઃ– કુંવરજી! ઘણી રીતે સમજાવવા છતાં માતાજી સમજતાં નથી; આપ કંઈ યોગ્ય માર્ગ કરો.
રામઃ– માતાજીને કહો કે અમે તો પગપાળા જવાના છીએ; માર્ગમાં કાંટા–પથ્થર ને કાંકરા બહુ જ હોય છે, તેઓ
કઈ રીતે ચાલી શકશે? માટે જાવ અને માતાજીને કહો કે હાલ તો શાંતિથી