ઃ૬ઃ આત્મધર્મઃ ૨૪૮૪
નગરજનોઃ– અરે, આ નદી કઈ રીતે પાર ઉતરાશે!! અહા, રામ–લક્ષ્મણના તો પુણ્યયોગે નદીનાં નીર ઓછાં થઈ
ગયા, ને નદીએ તેમને માર્ગ આપી દીધો..સ્વામી! અમને પણ પાર ઉતારો..અમે આપની સાથે જ
આવશું...પ્રભો! અમને સાથે લઈ જાઓ..
રામઃ– પ્રજાજનો! હવે તમે સૌ ત્યાં જ રોકાઈ જાઓ..અમારો અને તમારો અહીં સુધીનો જ સંગાથ હતો..માટે હવે
તમે નગરમાં પાછા જાઓ. (એમ કહીને રામ–લક્ષ્મણ ચાલ્યા જાય છે.)
નગરજનોઃ– (વિલાપ કરતાં કહે છેઃ) પ્રભો! પ્રભો! અમને સાથે લઈ જાવ..આપ તો જૈનધર્મના મહાન ઉપાસક
છો..આપનાં મહાન પુણ્યપ્રતાપે આપ તો મોટી નદીને ક્ષણભરમાં પાર ઊતરી ગયા..હે નાથ! અમને પણ
પાર ઉતારો, અમને સાથે લઈ જાઓ..
(સંવાદમાં અહીં એક સ્તવન ગવાયું હતુંઃ “આશ ધરીને અમે આવીયા રે, અમને ઉતારો ભવોદધિ પાર
રે..” આ આખું સ્તવન સંવાદના ચાલુ પ્રકરણમાં લાગું પડતું નહિ હોવાથી અહીં આપ્યું નથી. આખું
સ્તવન વાંચવાની જેમને ઇચ્છા હોય તેમણે સ્તવનમંજરી પૃ. ૭૯માંથી વાંચી લેવું.)
નગરજનોઃ– અરે..રામચંદ્રજી વગર નગરીમાં પાછા જઈને શું કરીએ? અરેરે, સંસારની સ્થિતિ કેવી ક્ષણભંગુર છે?
આવા ક્ષણભંગુર સંસારથી હવે બસ થાવ..બસ થાવ! બાજુમાં જ મહામુનિરાજ શ્રી સત્યકેતુ આચાર્ય
બિરાજે છે તેમની પાસે જઈને હવે તો અમે પણ જિનદીક્ષા ધારણ કરશું.
(શ્રી રામચંદ્રજીના દેશાંતરગમનના આ મહાવૈરાગ્ય પ્રસંગે, સંસારથી વિરક્ત થઈને અનેક રાજાઓ ને
પ્રજાજનોએ જિનદીક્ષા ધારણ કરી...અનેક જીવો સમ્યગ્દર્શન પામ્યા..ને અનેક જીવો સંસારની ક્ષણભંગુરતા
જાણીને ધર્મસન્મુખ થયા. પદ્મપુરાણમાં તેનું અદ્ભુત વર્ણન આવે છે.)
ભરતઃ– અહા, પિતાજી વૈરાગ્ય પામીને મુનિ થયા..વડીલ બંધુ રામચંદ્રજી વિદેશ પધાર્યા..અરે, આ રાજ્યવૈભવ
અને આ રત્નજડિત સુવર્ણ સિંહાસન મને રુચતા નથી; માથાનો દૈવીમુકુટ કે નીલમણિના ઝબકતા
હાર મને પ્રિય લાગતા નથી...પિતા અને બંધુનો એક સાથે વિયોગ થયો..હા! સંયોગો તે અંતે તો
સંયોગો જ છે,–તેઓ કદી ચૈતન્યમાં પ્રવેશતા નથી, તેઓ ચૈતન્યથી બાહ્ય જ રહે છે...ને તેનો કાળ
પૂરો થતાં તેનો વિયોગ થઈ જાય છે. અરે, કેવી વિચિત્રતા છે–એક બાજુ તો આ મહાન સામ્રાજ્યનો
સંયોગ થાય છે, બીજી બાજુ ત્યારે જ પરમ પુરુષ શ્રીરામચંદ્ર જેવા બંધુનો વિયોગ થાય છે! એવી જ
પદાર્થોના પરિણમનની કોઈ વિચિત્ર વ્યવસ્થા છે. અહા! જગતનો ક્રમ કેવો વ્યવસ્થિત છે! ! બસ, જે
થાય છે તે વ્યવસ્થિત ક્રમ અનુસાર જ થાય છે, જાણનારને તેમાં હર્ષ શો! શોક શો? અહા.. મારો
આત્મા તો અંદરથી ચારિત્રના પોકાર કરે છે..ધન્ય તે ચારિત્રદશા..ધન્ય તે મુનિદશા..એ દશા
અંગીકાર કરવાનો ધન્ય અવસર ક્યારે આવશે?
અપૂર્વ અવસર એવો ક્યારે આવશે!
ક્યારે થઈશું બાહ્યાંતર નિર્ગ્રંથ જો..
સર્વ સંબંધનું બંધન તીક્ષણ છેદીને,
વિચરશું કવ મહત્પુરુષને પંથ જો..
– અપૂર્વ અવસર એવો ક્યારે આવશે!
– એ ચારિત્ર દશા સિવાય જીવની મુક્તિ નથી...ચારિત્ર વિના પરમશાંતિ નથી...અહા..આ
કલેશમય સંસારમાં એક નિર્ગ્રંથ મુનિવરો જ મહાસુખી છે.. મારે માટે પણ એ જ એક માર્ગ નિશ્ચિત છે, એ
જ મારો નિર્ણય છે. હે ભગવાન! હું પ્રતિજ્ઞા કરું છું કે ફરીને શ્રી રામચંદ્રજીના દર્શન થતાં જ હું પવિત્ર
મુનિવ્રત ધારણ કરીશ..સર્વ પરિગ્રહ છોડી, જિનદીક્ષા ધારણ કરીને વનવાસી–વીતરાગી સંતોના પંથે
વિચરીશ ને મારું આત્મકલ્યાણ સાધીશ..
* * *
(સંવાદ અહીં પૂરો થયો હતો..ને છેવટે જૈન ઝંડાનું સમૂહગીત ગવાયું હતું–)