ઉત્તરઃ– બીજો એટલે ચૈતન્યસ્વભાવ; ક્રોધાદિ આસ્રવો પોતે પોતાને જાણતા નથી, પણ તેનાથી બીજો (–જુદો)
જડસ્વભાવી છે, ને ભગવાન આત્મા તો સ્વ–પરને જાણનાર હોવાથી ચૈતન્યસ્વભાવી છે–આ રીતે
આત્માને આસ્રવોથી ભિન્નપણું છે. ક્રોધ પોતે પોતાને જાણતો નથી કે ‘હું ક્રોધ છું.’ ક્રોધથી જુદું એવું
જ્ઞાન જ જાણે છે કે ‘આ ક્રોધ છે.’ આ રીતે ક્રોધ પોતે જાણનાર સ્વભાવી નથી, તે તો જણાવા યોગ્ય છે;
ને આત્મા પોતે જાણનાર સ્વભાવી છે–આ રીતે ભિન્ન ભિન્ન લક્ષણ વડે આત્માને અને ક્રોધાદિને જુદા
ઓળખવા.
ઉત્તરઃ– ક્રોધાદિ આસ્રવો તો આકુળતા ઉપજાવનારાં હોવાથી દુઃખનાં કારણો છે, ને ભગવાન આત્મા તો સદાય
ઉત્તરઃ– ભગવાન
આ આત્મા જાણે છે તે જ વખતે તે પોતાના પવિત્ર–જ્ઞાનાનંદસ્વભાવ તરફ વળી જાય છે ને ક્રોધાદિ
આસ્રવોથી તે નિવૃત્ત થાય છે.
ઉત્તરઃ– આત્મા
ઉત્તરઃ– તો ત્યાં આત્મા અને આસ્રવોનું પારમાર્થિક ભેદજ્ઞાન થયું જ નથી. જે જ્ઞાન આત્મા અને ક્રોધાદિને
નહિ. જો ક્રોધાદિમાં જ એકત્વપણે વર્તે તો તે જ્ઞાને ક્રોધાદિથી ભિન્નતા જાણી જ નથી, એટલે કે
ભેદજ્ઞાન થયું જ નથી. યથાર્થ ભેદજ્ઞાન થતાં જ્ઞાન અવશ્ય આત્મસ્વભાવ તરફ વળી જાય છે ને
ક્રોધાદિથી જુદું પડી જાય છે.–આ રીતે ‘ભેદજ્ઞાન’ ને ‘ક્રોધાદિ આસ્રવોથી નિવૃત્તિ’ સાથે
અવિનાભાવીપણું છે.
ઉત્તરઃ– આત્માના
રુચિથી નિવૃત્ત થઈ ગયું; માટે આત્મા તરફ વળીને તેમાં જેણે એક્તા કરી છે તે જ્ઞાન આસ્રવોથી જરૂર
પાછું વળી ગયું છે. આ રીતે જ્ઞાનને આસ્રવોથી નિવૃત્તિ સાથે અવિનાભાવીપણું છે. જ્ઞાન અંતર્મુખ થઈને
શુદ્ધ આત્મામાં પ્રવૃત્તિ કરે અને ક્રોધાદિની રુચિ ન ટળે–એમ બનતું નથી. જો ક્રોધાદિની રુચિ ન છૂટી
હોય તો તે જ્ઞાન નથી પણ અજ્ઞાન છે, તેણે ખરેખર આસ્રવોથી પોતાની ભિન્નતા જાણી નથી, એટલે તે
આસ્રવોમાં જ અભેદપણે પ્રવર્તે છે. જે જ્ઞાન ક્રોધાદિથી પોતાની ભિન્નતા જાણે તે જ્ઞાન ક્રોધાદિની રુચિ
છોડીને, અંતર્મુખ સ્વભાવ તરફ વળ્યા વગર રહે જ નહિ.
ઉત્તરઃ– તો તે જ્ઞાન નથી પણ અજ્ઞાન જ છે. આત્મા અને આસ્રવોની ભિન્નતાને જાણનારું જ્ઞાન આસ્રવોથી પાછું
છે, તે આત્મા અને આસ્રવોની ભિન્નતાને જાણતું નથી. અને જે ભેદજ્ઞાન છે તે તો નિયમથી