અનુસાર લક્ષ્મીનો સંયોગ રહે તોય તેમાં કાંઈ સુખ નથી, તે તો અધ્રુવ ને અશરણ જ છે. (અહીં લક્ષ્મીની
મુખ્યતાથી વાત કરી છે, લક્ષ્મીની માફક શરીર, પુત્ર, સ્ત્રી, મિત્ર, મકાન વગેરેમાં પણ યોગ્ય સમજી લેવું.)
વિયોગ ન થાય–એમ નથી. માટે એને અધ્રુવ જાણીને તેમાંથી સુખબુદ્ધિ છોડ ને ધ્રુવચૈતન્યની ભાવના કર.
ના. એના સંયોગનો કાળ પૂરો થતાં તત્ક્ષણ તે ચાલી જશે, તારી લાખ બુદ્ધિ કે ડહાપણ પણ ત્યાં કામ નહિ આવે. મોટા
મોટા ભણેલા–બુદ્ધિવાળા પણ આજીવિકા માટે રખડતા જોવામાં આવે છે છતાં તેમને લક્ષ્મી નથી મળતી, અને બુદ્ધિના
બારદાન અભણ માણસોને પણ લાખો રૂપિયાની પેદાશ થતી જોવામાં આવે છે–માટે બુદ્ધિ વડે લક્ષ્મીની રક્ષા થઈ શકશે
એ પણ ભ્રમણા છે. ભાઈ રે, લક્ષ્મી તો પુણ્ય હશે ત્યાં સુધી રહેશે, તેમાં તારી બુદ્ધિ જોડવા કરતાં આત્મા હિતમાં તારી
બુદ્ધિ જોડને!
બળ નહિ રોકી શકે. મોટા મોટા રાજના ધણી મહાબળવાન રાજાઓ પણ ક્ષણમાં પાયમાલ થઈ ગયા, માટે એ બળનું
અભિમાન છોડ ને ચૈતન્યને સાધવામાં તારું બળ–પુરુષાર્થ જોડ. લક્ષ્મી ચાલી જતી હશે ત્યાં તારું શરીરનું બળ કામ નહિ
આવે; હા, જો જ્ઞાનબળ હશે તો તે આત્માની શાંતિ માટે કામ આવશે. લક્ષ્મી રહો કે જાઓ તેમાં મારું બળ નથી,–તે તો
અનિત્ય સ્વભાવવાળી જ છે એટલે તેનો કાળ પૂરો થતાં તે ચાલી જશે. આમ જાણીને હે જીવ! તું તારા જ્ઞાનસ્વરૂપની
ભાવના ભાવ. એ ભાવના આનંદની જનની છે.
પોતાના સગા હાથે જમીનમાં લક્ષ્મી દાટી હોય, અને જ્યાં કાઢવા જાય ત્યાં કોયલા નીકળે! કોઈ લઈ ગયું ન હોય પણ
લક્ષ્મી પોતે જ કોલસારૂપે પરિણમી જાય. આવું પણ બને છે.
છોડ. લક્ષ્મી પુણ્યથી મળે છે–એ વાત ખરી, પરંતુ પુણ્ય પોતે પણ અધ્રુવ છે ને તેનું ફળ પણ અધ્રુવ છે. વળી
પુણ્ય કરીને લક્ષ્મી મેળવવાની જે ભાવના છે તે તો પાપ છે. જો પૂર્વના પુણ્ય ખૂટયાં તો, વર્તમાન શુભ
પરિણામ હોવા છતાં લક્ષ્મી ચાલી જાય છે, માટે હે ભાઈ, તું સમજ કે એ વસ્તુ જ આત્માને આધીન નથી,
આત્માને આધીન તો પોતાનો જ્ઞાનાનંદસ્વભાવ છે, માટે તે સ્વભાવની જ ભાવના કરવા જેવી છે. જડ લક્ષ્મી
કાંઈ આત્માને સુખની દાતાર નથી, આત્માનો જ્ઞાનસ્વભાવ જ આત્માને સુખનો દાતાર છે.–જે ખરેખર ધર્મી
છે તે તો આમ જાણીને સ્વભાવની જ ભાવના ભાવે છે. પણ જે ધર્મી ન હોવા છતાં, કંઈક દાનાદિના
શુભપરિણામથી પોતાને ધર્મી માને છે ને લક્ષ્મીને ધ્રુવ માનીને તેની ભાવના કરે છે–એવા અજ્ઞાનીને અહીં
સમજાવ્યું છે.
શરીરના અવયવોમાં