Atmadharma magazine - Ank 173
(Year 15 - Vir Nirvana Samvat 2484, A.D. 1958).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 18 of 25

background image
ફાગણઃ ૨૪૮૪ઃ ૧૭ઃ
એ પ્રમાણે, આત્માના સ્વભાવને ધ્રુવ જાણીને, અને લક્ષ્મીને અધ્રુવ જાણીને, જે જીવ આત્માનો પ્રેમ કરે છે ને
લક્ષ્મીનો પ્રેમ છોડે છે, અને ધર્મના વાત્સલ્યપૂર્વક પોતાની લક્ષ્મીનું દાન કરે છે તેનું જીવન સફળ છે. પોતે તો ધર્મયુક્ત
વર્તે છે ને બીજા ધર્માત્માને દેખીને પ્રમોદથી નિરપેક્ષપણે (–કોઈ પણ જાતના બદલાની આશા વગર) લક્ષ્મીનું દાન કરે
છે, તેનું જીવન સફળ છે. મોક્ષમાર્ગસાધક મુનિવરોને કે ધર્માત્માને જોતાં જ ધર્મીને એવા ભાવો ઉલ્લસે છે કે વાહ! આ
જીવ મોક્ષમાર્ગને સાધી રહ્યા છે, હું જે મોક્ષમાર્ગને સાધવા માંગુ છું તેને જ આ સાધી રહ્યા છે, એનું જીવન ધન્ય છે; ને
એવી સેવામાં મારી લક્ષ્મી વપરાય તેમાં મારું જીવન પણ ધન્ય છે.–આમ ભક્તિથી ઉલ્લસિત થઈને આહારદાન,
શાસ્ત્રદાન વગેરેમાં પોતાની લક્ષ્મી ધર્મી જીવ હોંસથી વાપરે છે.
જુઓ તો ખરા, છઠ્ઠા ગુણસ્થાને વર્તતા મુનિઓનો આ ઉપદેશ છે...એ મુનિવરો તો જગતથી નિઃસ્પૃહ
અને નિરપેક્ષ મહાસંતો હતા; પોતે વૈરાગ્યભાવનાઓમાં ઝૂલતા ઝૂલતા આ વૈરાગ્યભાવનાઓનો ઉપદેશ
નીકળ્‌યો છે. તેઓ પોતે તો લક્ષ્મી વગેરેના સર્વસ્વત્યાગી છે; પણ જે જીવ ધર્માત્મા છે ને હજી લક્ષ્મી વગેરેનો
સર્વથા ત્યાગ નથી કરી શકતો, ગૃહસ્થપણામાં વર્તે છે; એવા જીવને જિનમંદિર બંધાવવાનો, ભગવાનની પૂજા–
પ્રતિષ્ઠા કરાવવાનો, મોટી મોટી રથયાત્રાનો, તીર્થોની જાત્રાનો, શાસ્ત્રોના પ્રચારનો, સાધર્મી પ્રત્યેના
વાત્સલ્યનો વગેરે ભાવ આવે છે, મુનિઓ પણ ગૃહસ્થોને તેવા કાર્યોનો ઉપદેશ આપે છે, ને તેવા કાર્યોમાં
ગૃહસ્થો પોતાની લક્ષ્મીનો ઉપયોગ કરે છે.
શ્રી વસુબિંદુઆચાર્ય–કે જેઓ કુંદકુંદાચાર્યદેવના શિષ્ય હતા અને જેમનું બીજું નામ જયસેન હતું–તેઓ
પ્રતિષ્ઠાપાઠમાં કહે છે કે–જેને પોતાની લક્ષ્મી ધાર્મિક કાર્યમાં ખરચવાની ભાવના જાગી છે એવો શ્રાવક કોઈ
મુનિ પાસે કે પ્રતિષ્ઠાચાર્ય પાસે જઈને વિનયપૂર્વક વંદન કરીને કહે કેઃ હે અકારણ બાંધવ! પૂર્વોપાર્જિત પુણ્યના
પ્રભાવથી હું આવું સુંદર કુળ, શુભ ગોત્ર, આર્ય દેશ તથા મનુષ્યભવ અને જિનધર્મ પામ્યો છું. અને મારા
પિતાએ ન્યાયપૂર્વક મેળવેલું ધન મને આપ્યું છે તથા મેં પણ મેળવ્યું છે, તેમાંથી કેટલુંક ધન મારા આત્મહિતને
માટે સ્ત્રી–પુત્ર–મિત્રાદિની સંમતિપૂર્વક હું સત્કાર્યમાં ખરચવા ચાહું છું. હે સ્વામી! હું આ લક્ષ્મીને કુલટા સ્ત્રી
સમાન જાણું છું; અરે! ચક્રવર્તીની સંપદા પણ સ્થિર નથી તો મારી સંપદાની શી વાત? તેથી હે સ્વામી! આ
લક્ષ્મીવડે શ્રી અરહંતદેવના પંચકલ્યાણક કરવાની મારી અભિલાષા છે..સ્વર્ગ–મોક્ષના કારણરૂપ જિનબિંબ તેને
હું સ્થાપવા ચાહું છું, માટે હે સ્વામી! મને આજ્ઞા આપો!
ત્યારે શ્રી ગુરુ પણ જિનેશ્વરદેવની પ્રતિષ્ઠાના ઉત્તમ કાર્યની પ્રશંસાપૂર્વક તેને ધન્યવાદ આપે છે.
–અહીં એમ બતાવવું છે કે, જેને ચૈતન્યનું લક્ષ હોય ને લક્ષ્મી વગેરેને અનિત્ય જાણતો હોય, તેને ધર્મપ્રસંગમાં
લક્ષ્મી વાપરવાનો આ રીતે ઉલ્લાસ આવે છે.
અહા, આ અનિત્ય ભાવનાના મૂળ પણ ઊંડા છે; એકલી અનિત્યતાના આધારે અનિત્યભાવના નથી હોતી,
પણ ધ્રુવ ચૈતન્યભાવના આધારે વાસ્તવિક અનિત્યભાવના હોય.
આચાર્યદેવ કહે છે કેઃ અરે, આ ધન, યૌવન ને જીવન–એ બધું પાણીના પટપોટા જેવું ક્ષણિક છે–એમ
દેખતા હોવા છતાં જીવો તેને નિત્ય માની રહ્યા છે–એ ખરેખર તેમના મોહનું જ અતિબળવાનપણું છે! ધન ચાલ્યું
જાય છે, જુવાની પણ ચાલી જાય છે ને બુઢ્ઢાપો આવી જાય છે, તથા જીવન પણ ક્ષણભરમાં ચાલ્યું જાય છે, ૨૦–
૨પ વર્ષની જુવાનજોધ વયમાં પણ ઘણાના જીવન પૂરા થઈ જાય છે,–આમ પ્રત્યક્ષપણે ધન–યૌવન અને જીવનને
ક્ષણભંગુર દેખવા છતાં, મોહને લીધે જીવ તેને નિત્ય માનીને તેમાં જ મોહિત થઈ રહ્યો છે, ને પોતાના
ચિદાનંદતત્ત્વને ભૂલી રહ્યો છે–એ ખેદની વાત છે. એવા જીવોને વૈરાગ્યથી સમજાવે છે કે અરે જીવો! આ ધન,
યૌવન કે જીવન ક્ષણભંગુર છે, એ કોઈ જીવની સાથે નથી રહેવાના, પાણીના પરપોટાની જેમ ક્ષણમાં તે નષ્ટ થઈ
જશે, માટે તેનો મોહ છોડો, ને અવિનાશી ચૈતન્ય પદમાં પ્રીતિ જોડો, તેની ભાવના કરો.–એ જ દુઃખમય
સંસારથી છૂટીને આનંદની પ્રાપ્તિનો ઉપાય છે.
સવારમાં જેને રાજસિંહાસન ઉપર દેખ્યો હોય તે જ સાંજે સ્મશાનમાં રાખ થતો દેખાય છે,–આવા પ્રસંગો તો
સંસારમાં અનેક દેખાય છે, છતાં મોહમૂઢ