ટેકો લેવો પડતો નથી.–આવા આત્મસ્વભાવને જાણે તો સમ્યગ્દર્શનાદિ નિર્મળ કાર્ય પ્રગટે.
કાળમાં નથી; અને પુણ્ય–પાપરૂપ વિકારભાવોને પોતાના કર્મપણે પ્રાપ્ત કરે એવો પણ આત્માનો ત્રિકાળ સ્વભાવ
નથી; નિર્મળ સ્વભાવ–ભાવને પ્રાપ્ત કરે એવો જ આત્માનો સ્વભાવ છે. અજ્ઞાની એક સમયના વિકારને પોતાના
કર્મપણે પ્રાપ્ત કરે છે, તે તેની પર્યાયની યોગ્યતા છે, પણ ત્રિકાળી દ્રવ્યસ્વભાવમાં તો વિકારને પ્રાપ્ત કરવાની યોગ્યતા
નથી, જો દ્રવ્ય સ્વભાવમાં જ વિકારને પ્રાપ્ત કરવાની યોગ્યતા હોય તો તે કદી ટળી શકે નહિ. આત્માનો શુદ્ધ સ્વભાવ
તો નિર્મળ ભાવને જ કર્મપણે પ્રાપ્ત કરવાનો છે, એટલે તે સ્વભાવના આશ્રયે નિર્મળભાવ પ્રાપ્ત કરીને અનંત જીવો
વિકાર રહિત સિદ્ધ પરમાત્મા થઈ ગયા છે, ને એ પ્રમાણે સદાય બીજા જીવો પણ સિદ્ધ થયા જ કરશે.–આ જ સિદ્ધિનો
પંથ છે.
ઉત્તરઃ– પહેલા સમયે ન હોય ને બીજા સમયે નિર્મળ કાર્યરૂપે આત્મા સ્વયં પરિણમી જાય,–પોતે
વર્તે છે તે તે સમયનો સિદ્ધ થયેલો ભાવ છે; પહેલાં–પછીના ભાવની કે પરની તેને અપેક્ષા નથી.
ક્ષણિક લાગણી છે, તેનો તો નાશ થઈ જાય છે. પરંતુ તેનો નાશ થવાથી કાંઈ આત્માનો નાશ નહિ થઈ જાય.
પુણ્યની લાગણીમાંથી આત્માની શુદ્ધતા પ્રાપ્ત ન થઈ શકે, પણ શુદ્ધ જીવતત્ત્વ કાયમ ટકનારું છે તેના જ આધારે
આત્માની શુદ્ધતા પ્રાપ્ત થાય છે, અને તે જ આત્માનું કર્મ છે. એવા નિર્મળ કર્મને પ્રગટ કરીને તેની સાથે એકતા
કરે એવો આત્માનો સ્વભાવ છે, પણ શુભાશુભ વિકારી લાગણીઓ સાથે એકતા કરીને તેને પોતાના કર્મરૂપ
બનાવે–એવો આત્માનો સ્વભાવ નથી. આ રીતે, નિર્મળ ભાવને પ્રાપ્ત કરવાની દ્રવ્યની શક્તિ કીધી; અને તે
પ્રમાણે દ્રવ્યના બધા ગુણોમાં પણ એવો જ સ્વભાવ છે કે પોતપોતાની નિર્મળ પર્યાયને કર્મરૂપે પ્રાપ્ત કરે ને
વિકારને પ્રાપ્ત ન કરે.
નથી.
સ્વભાવ નથી.
–આત્માના આવા સ્વભાવને લક્ષમાં લઈને જ્યાં એકાગ્ર થયો ત્યાં તે સ્વભાવના આશ્રયે શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–
પણ આકુળતાબુદ્ધિ (–ભેદબુદ્ધિ) ત્યાં રહેતી નથી કેમકે પોતાની કર્મશક્તિથી પોતે સ્વયમેવ નિર્મળ કાર્યરૂપે થઈ
જ ગયો છે.