ચિંતાનિરોધરૂપ ધ્યાન થયું. પરનો હું કર્તા ને મારી પર્યાય પરથી થાય–એમ જે માને તેને પરની ચિંતા છૂટે નહિ ને
સ્વમાં એકાગ્રતા થાય નહિ; એટલે આત્માનું ધ્યાન તેને થાય નહિ; અને આત્માના ધ્યાન વગર વીતરાગભાવરૂપ ધર્મ
થાય નહિ.
સુપ્રસિદ્ધ ૧પમી ગાથામાં આચાર્યદેવે એ જ વાત સ્પષ્ટ બતાવી છે કે જે શુદ્ધ આત્માની અનુભૂતિ છે
તે સમસ્ત જિનશાસનની અનુભૂતિ છે; શુદ્ધાત્માને જે જાણે છે તે સમસ્ત જિનશાસનને જાણે છે. આ
મહાસિદ્ધાંત અને જૈનશાસનનું રહસ્ય છે.
નિરાલંબી આત્માને અડીને તેમની વાણી નીકળી છે. આવા વીતરાગી સંતોનો, ચૈતન્યપદને પ્રાપ્ત કરાવનારો પરમ
હિત–ઉપદેશ પામીને આત્માને ઊંચે ઊંચે લઈ જવો એટલે કે અંતર્મુખ થઈને આત્માની ઉન્નતિ કરવી તે જ જિજ્ઞાસુ
આત્માર્થી જીવોનું કર્તવ્ય છે.
તારી દીનતા છે. એ દીનતા છોડ, ને તારી પ્રભુતાને ધારણ કર. જે જીવ પોતાના આત્માની પ્રભુતાને તો
સ્વીકારતો નથી ને એકલી બાહ્યદ્રષ્ટિથી ભગવાન પાસે જઈને કહે છે કે “હે ભગવાન! તમે પ્રભુ છો..હે
ભગવાન! મારું હિત કરો..મને પ્રભુતા આપો!” તો ભગવાન તેને કહે છે કે રે જીવ! તારી પ્રભુતા અમારી
પાસે નથી, ભાઈ! તારામાં જ તારી પ્રભુતા છે, માટે તારા અંતરમાં વળ..અંર્તદ્રષ્ટિ કરીને અંતરમાં જ તારી
પ્રભુતાને શોધ. જેમ અમારી પ્રભુતા અમારામાં છે તેમ તારી પ્રભુતા તારામાં છે; તારો આત્મા જ પ્રભુતાથી
ભરેલો છે; તારા આત્માને સર્વથા દીન માનીને બહારથી તું પ્રભુતા શોધીશ તો તને તારી પ્રભુતા નહિ મળે.–
‘દીન ભયો પ્રભુ પદ જપે મુક્તિ કહાંસે હોય?’ પોતામાં પ્રભુતા ભરેલી છે તેને તો માનતો નથી ને બહારમાં
ભટકે છે તેને તો મિથ્યાત્વને લીધે પામરતા થાય છે. રાગ હોવા છતાં, રાગ જેટલો તૂચ્છ–પામર હું નહિ પણ હું
તો પ્રભુત્વશક્તિથી ભરેલો છું,–એમ રાગને ઓળંગી જઈને પોતાની પ્રભુતાનો સ્વીકાર કરવો તે અપૂર્વ
પુરુષાર્થ છે. પોતાની પ્રભુતાને ભૂલીને જીવ સંસારમાં રખડયો છે, ને પોતાની પ્રભુતાની સંભાળ કરવાથી જીવ
પોતે પરમાત્મા થઈ જાય છે. દેહથી પાર રાગથી પાર આત્માની પ્રભુતાને અપૂર્વ પ્રયત્નવડે જ્યાં સુધી ન
ઓળખે ત્યાં સુધી ભેદજ્ઞાન–સમ્યગ્જ્ઞાન થાય નહિ, ને સમ્યગ્જ્ઞાન વગર અજ્ઞાનીને ધર્મ કેવો? માટે જેણે
ખરેખર ધર્મ કરવો હોય–ધર્મી થવું હોય તેણે અપૂર્વ ઉદ્યમ કરીને પોતાના આત્મસ્વભાવની ઓળખાણથી
ભેદજ્ઞાન કરવું જોઈએ. ભેદજ્ઞાની જીવ પોતાના સ્વભાવના આશ્રયે નિર્મળ–પર્યાયરૂપે પરિણમીને તેનો જ કર્તા
થાય છે, ને વિકારનો કર્તા થતો નથી; એનું નામ ધર્મ છે.
સર્વગુણસંપન્ન તારા આત્માનું જ અવલંબન કર..જેથી તારા ભવદુઃખથી નીવેડા આવે..ને તને મોક્ષસુખ પ્રાપ્ત
થાય.